20.REVOLUTION AND RISE OF NATION STATES क्रांती आणि राष्ट्र - राज्यांचा उदय

इयत्ता – नववी

विषय – समाज विज्ञान

विभाग – इतिहास

सुधारित २०२२ पाठ्यपुस्तकानुसार

20. क्रांती आणि राष्ट्र – राज्यांचा उदय

20.REVOLUTION AND RISE OF NATION STATES

स्वाध्याय

1.खाली दिलेल्या रिकाम्या जागा योग्य शब्दांनी भरा.

1. इंग्लंडने अटलांटिक किनारपट्टीवर स्थापन केलेल्या तेरा वसाहतींना “नवीन इंग्लिश वसाहती” म्हणत होते.

2. इ.स. 1774 मध्ये तेरा वसाहतींच्या प्रतिनिधींची सभा फिलाडेल्फिया येथे भरली.

3. अमेरिकेच्या स्वातंत्र्याची घोषणा इ.स. 1776 मध्ये करण्यात आली.

4. स्पिरीट ऑफ लॉज’ या ग्रंथाचा कर्ता मॉन्टेस्क्यु..

5. तरुण इटली’ हा पक्ष इटलीमध्ये स्थापन करणारा जोसेप मॅझिनी..

6. रक्त आणि लोह’ धोरण अवलंबणारा अॅटोव्हन बिस्मार्क

2. खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

1. अमेरिकेच्या स्वातंत्र्य युध्दाची कारणे सांगा.

उत्तर – अमेरिकेच्या स्वातंत्र्य युध्दाची कारणे खालीलप्रमाणे –

वसाहतींमधील लोकांमध्ये राष्ट्रवादाचा उदय.

वसाहतींमध्ये स्वातंत्र्याची इच्छा.

सप्तवार्षिक युद्धाचे परिणाम, नौकानयन कायदा

थॉमस पेन, जॉन अॅडम्स, सॅम्युअल अॅडम्स, जॉन एडवर्ड कोक, बेंजामिन फ्रँकलिन यांसारख्या लेखकांचा प्रभाव.

बोस्टन टी पार्टी

2. अमेरिकेच्या स्वातंत्र्य संग्रामाचे महत्व सांगा.

उत्तर – – फ्रान्सच्या राज्यक्रांतीस प्रेरणा मिळाली.

– इतर वसाहतींना त्यांच्या मातृभूमीविरुद्ध बंड करण्यास स्फूर्ती मिळाली.

– अमेरिकन संयुक्त संस्थाने या नवीन देशाचा उदय झाला.

-अमेरिकेच्या स्वातंत्र्य युद्धाने स्वातंत्र्य,समानता आणि लोकशाहीची तत्त्वे स्थापित केली.

3. फ्रेंच राज्यक्रांतीस आर्थिक घटक कसे कारणीभूत ठरले ?

उत्तर –फ्रान्स हा शेतीप्रधान देश होता.पण दुष्काळ आणि शेती पद्धतीतील मागासलेपणा यामुळे शेतकऱ्यांना जास्त कष्ट भोगावे लागत होते.उद्योगधंद्यावर व्यापारी संघटनांचे नियंत्रण व अधिकार्यांच्या हस्तक्षेपामुळे त्यांची वाढ खुंटली.या कारणांमुळे लोकांमध्ये असंतोष वाढला व समाजात असंतोष वाढला.यामुळे फ्रेंच राज्यक्रांतीला प्रेरणा मिळाली.

4. इटलीच्या एकीकरणात गरिबाल्डीची भूमिका कोणती ?

उत्तर – गॅरिबाल्डी हे एकीकरण चळवळीतील एक सैनिक आणि नेता होता.त्याने इटलीच्या एकीकरणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.त्यांने सशस्त्र स्वयंसेवकांची ‘रेड शर्टस्’ नावाची संघटना स्थापन झाली.जुलमी राजवटी उलथून टाकण्यासाठी विविध राज्यांविरुद्ध लढा दिला.सार्डिनियाच्या विजयात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आणि तेथे लोकशाही सुधारणांसाठी दबाव आणला.

5. जर्मनीच्या एकीकरणाचा शिल्पकार कोण? त्याच्याबद्दल टीप लिहा.

उत्तर – – अॅटोव्हन बिस्मार्क यांना जर्मनीच्या एकीकरणाचा शिल्पकार असे म्हणतात.

अॅटोव्हन बिस्मार्क यांने प्रशियाचा मुख्यमंत्री या नात्याने ऑस्ट्रियाला हुसकावून लावण्यासाठी आणि प्रशियाच्या नेतृत्वाखाली जर्मन राज्यांना एकत्र करण्यासाठी मुत्सद्देगिरी आणि युद्ध रणनीती यांचा वापर केला. त्याच्या “रक्त आणि पोलाद” तत्त्वज्ञानाने लष्करी सामर्थ्यावर जोर दिला, ज्यामुळे जर्मन साम्राज्याची निर्मिती झाली.