10th SS Online Quiz 21. India’s Foreign Policy and Global Issues 21.भारताचे परराष्ट्र धोरण आणि जागतिक समस्या

STATE SYLLABUS

PART – 2

प्रकरण 21.भारताचे परराष्ट्र धोरण आणि जागतिक समस्या

1.भारताच्या परराष्ट्र धोरणाचा परिचय

परराष्ट्र धोरणाचा अर्थ: राष्ट्राचे दुसऱ्या राष्ट्रांशी असलेले संबंध आणि व्यवहार.

तत्त्वे ठरवण्यात नेहरूंची भूमिका: पंडित जवाहरलाल नेहरूंना भारताच्या परराष्ट्र धोरणाचे “शिल्पकार” म्हणतात.

प्रमुख तत्त्वे: वसाहतवादाला विरोध, साम्राज्यवादाला विरोध, वर्णभेदविरोध, अलिप्ततावादी धोरण, निशस्त्रीकरण, जागतिक शांतीला पाठिंबा.

२. भारताच्या परराष्ट्र धोरणाचे कालखंड

1. नेहरूंचा आदर्शवाद (1947-1959):

पंचशील करार, वसाहतवाद आणि वर्णभेदाला विरोध.

संयुक्त राष्ट्रसंघाचा पाठिंबा.

3. वास्तववादी दृष्टिकोन (1959-1991):

चीनविरुद्ध आक्रमणानंतर धोरणांमध्ये बदल.

1971 मध्ये बांगलादेश निर्मितीत योगदान.

4. आर्थिक प्रगतीचा टप्पा (1991 पुढे):

जागतिकीकरण आणि उदारीकरणाचा अंगीकार.

भारत जगातील पाचव्या क्रमांकाची आर्थिक शक्ती बनला.

5. जागतिक समस्या आणि भारताची भूमिका

1. मानवी हक्कांची अवहेलना:

धर्म, जात, वर्णावर आधारित शोषणाला भारताचा विरोध.

1948 च्या मानवी हक्क जाहीरनाम्याला पाठिंबा.

6. शस्त्रास्त्र स्पर्धा:

निशस्त्रीकरणाचा आग्रह.

SALT, NPT सारख्या करारांचा पाठपुरावा.

7. आर्थिक असमानता:

वसाहतवादी धोरणांमुळे आर्थिक असमतोल.

अविकसित राष्ट्रांच्या प्रगतीसाठी भारताचा सहभाग.

Share with your best friend :)