महात्मा गांधी: एक थोर जीवनचरित्र (Mahatma Gandhi: A Great Biography)
मोहनदास करमचंद गांधी, ज्यांना आपण महात्मा गांधी या नावाने ओळखतो, यांचा जन्म 2 ऑक्टोबर 1969 रोजी गुजरातमधील पोरबंदर या ठिकाणी झाला. गांधीजींना भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामाचे प्रणेते मानले जाते. त्यांनी अहिंसा आणि सत्याच्या तत्त्वावर आधारित असलेले आंदोलन हाती घेतले आणि त्यामुळेच त्यांना जगभर “महात्मा” म्हणजेच “महान आत्मा” या नावाने ओळखले जाते.
शिक्षण आणि जीवनाची सुरुवात
गांधीजींचे प्राथमिक शिक्षण पोरबंदरमध्ये झाले. पुढे ते इंग्लंडला जाऊन वकिलीचे शिक्षण घेतले आणि 1891 मध्ये भारतात परतले. काही काळ त्यांनी वकिली केली, पण त्यांना तिथे फारसा यश मिळाला नाही. त्यानंतर ते दक्षिण आफ्रिकेत गेले, जिथे त्यांनी वर्णभेदाच्या विरोधात आंदोलन केले. दक्षिण आफ्रिकेतील या संघर्षातूनच त्यांनी अहिंसा आणि सत्याग्रहाच्या तत्त्वांची शिकवण घेतली.
भारतातील स्वातंत्र्य संग्राम
गांधीजी भारतात 1915 मध्ये परत आले आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीचे नेतृत्व स्वीकारले. त्यांचे पहिले मोठे आंदोलन 1917 मध्ये चंपारण सत्याग्रह होते, ज्यात त्यांनी शेतकऱ्यांच्या हक्कासाठी लढा दिला. त्यांनी खेड्यापाड्यात काम करण्यावर भर दिला आणि ग्रामीण भागातील शोषणाच्या विरोधात आवाज उठवला.
त्यांच्या नेतृत्वात झालेल्या महत्त्वाच्या चळवळी:
1. असहकार चळवळ (1920): गांधीजींनी ब्रिटिश वस्त्रांचा त्याग करून खादी वापरण्याचा प्रचार केला. या चळवळीत शेकडो भारतीयांनी ब्रिटिश शासकीय पदांचा राजीनामा दिला.
2. दांडी यात्रा (1930): मिठाच्या कायद्याच्या विरोधात गांधीजींनी 240 मैल पायी प्रवास करून मिठाचे उत्पादन केले आणि ब्रिटिश सत्तेच्या विरुद्ध सत्याग्रह केला.
3. भारत छोडो आंदोलन (1942): दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान गांधीजींनी “भारत छोडो” ही घोषणा दिली, ज्यात त्यांनी ब्रिटिशांना भारतातून निघून जाण्याचे आवाहन केले.
गांधीजींची तत्त्वे
1. अहिंसा: गांधीजींनी कायमच अहिंसा म्हणजेच कोणत्याही प्रकारच्या हिंसाचाराशिवाय विरोध करण्याचे तत्त्व मांडले. त्यांचा विश्वास होता की आपण शांततेच्या मार्गाने कोणताही बदल घडवू शकतो.
2. सत्य: सत्य हे त्यांच्या जीवनाचे प्रमुख तत्त्व होते. त्यांचे आत्मचरित्र “My Experiments with Truth” (सत्याचे प्रयोग) हे याचे उत्तम उदाहरण आहे.
3. सर्वधर्मसमभाव: गांधीजींनी विविध धर्मातील लोकांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न केला. त्यांचा विश्वास होता की सर्व धर्म समान आहेत आणि प्रत्येकाने एकमेकांचा आदर करावा.
