उत्तरसूची

अ. ‘देह मंदिर, चित्त मंदिर’ (कविता)

I. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)

1. B) वसंत बापट
2. B) सत्य-सुंदर-मंगलाची
3. B) मनाची
4. B) संवेदना
5. C) पौरुषाची
6. A) सुंदराचा
7. C) शौर्य आणि धैर्य दोन्ही
8. C) भेद आणि वैर-वासना
9. C) बंधुतेच्या
10. B) दररोज, नेहमी

II. रिकाम्या जागा भरा

1. प्रार्थना
2. कामना
3. पौरुषाची
4. सद्भावना
5. मावळू द्या

III. कवितेच्या ओळी पूर्ण करा

1. नित्य हो आराधना
2. जागवू संवेदना
3. सद्भावना
4. पूर्ण होवो कल्पना
5. बंधूतेच्या बंधना

IV. एका वाक्यात उत्तरे लिहा

1. सत्य-सुंदर-मंगलाची आराधना नित्य झाली पाहिजे.
2. दुःखितांचे दुःख जावो असे कवीला वाटते.
3. वेदना जाणावयाला संवेदना जागवल्या पाहिजेत.
4. मानवाच्या जीवनाला सुंदराचा वेध लागला पाहिजे.
5. एकतेची कल्पना पूर्ण होण्यास भेद आणि वैर-वासना विसरल्या पाहिजेत (मावळू दिल्या पाहिजेत).

V. 2-3 वाक्यात उत्तरे लिहा

1. दुःखितांच्या वेदना दूर करण्यासाठी कवीला त्यांच्या वेदना जाणवायला हव्यात, त्यासाठी संवेदना जागवायला हव्यात असे वाटते. तसेच, दुर्बलांच्या रक्षणासाठी पौरुषाची साधना करण्याची आवश्यकता आहे.
2. मानवाचा जीवनाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन आशावादी आणि सकारात्मक असला पाहिजे. जीवनात नवीन तेज (नवतेज) असावे, मनात चांगल्या भावना (सद्भावना) असाव्यात आणि सुंदराचा ध्यास (वेध) असावा.
3. बंधुत्वाची भावना दृढ करण्यासाठी माणसांमधील सारे भेद, वैर आणि वाईट वासना मावळू दिल्या पाहिजेत. एकमेकांबद्दल बंधुतेची भावना स्वीकारून एकतेची कल्पना पूर्ण करायला हवी.

VI. 3-4 वाक्यात उत्तरे लिहा

1. ‘सत्य-सुंदर-मंगलाची नित्य हो आराधना’ या ओळीतून कवीला असे सुचवायचे आहे की, आपले शरीर (देह मंदिर) आणि मन (चित्त मंदिर) हेच आपले प्रार्थना करण्याचे स्थान आहे. या ठिकाणी दररोज (नित्य) सत्य, सौंदर्य आणि कल्याणाची (मंगल) उपासना केली पाहिजे. याचा अर्थ केवळ देवाची पूजा करणे नव्हे, तर दररोज जीवनात सत्य स्वीकारणे, सुंदर गोष्टींची जाणीव ठेवणे आणि सर्वांच्या कल्याणासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
2. कवी वसंत बापट यांना मानवी जीवनात अनेक सकारात्मक बदल अपेक्षित आहेत. त्यांना वाटते की दुःखितांचे दुःख दूर व्हावे, माणसांमध्ये परस्परांबद्दल संवेदनशीलता निर्माण व्हावी, दुर्बलांचे रक्षण करण्यासाठी धैर्य आणि शौर्य असावे. तसेच, मानवाच्या जीवनात नेहमी नवीन उत्साह (नवतेज) असावा, चांगल्या भावना (सद्भावना) असाव्यात आणि सुंदराचा ध्यास असावा. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, माणसांमधील सर्व भेद, वैर आणि वासना नाहीशा होऊन मानवतेमध्ये एकजूटता (एकता) आणि बंधुत्वाची भावना निर्माण व्हावी.

VII. समानार्थी शब्द लिहा

• मंदिर – देऊळ, देवालय
• शौर्य – पराक्रम, धीटपणा
• कामना – इच्छा, आकांक्षा
• वैर – शत्रुत्व, द्वेष
• नित्य – दररोज, नेहमी

VIII. विरुद्धार्थी शब्द लिहा

• नित्य × अनित्य
• सुंदर × कुरूप
• मंगल × अमंगल, अनिष्ट
• अंतरंग × बहिरंग
• मुक्त × बंदिस्त
• दुर्बल × सबल, बलवान