विद्यार्थ्यांना वर्गखोल्यांपुरतेच शिक्षण मर्यादित ठेवण्याऐवजी, शाळेच्या वातावरणातून शिकण्याचा अनुभव मिळविण्यासाठी अनेक संधी उपलब्ध आहेत. मुलं आनंद, कुतूहल आणि उत्साहाने सहशैक्षणिक उपक्रमांच्या माध्यमातून अनेक गोष्टी शिकतात. या परिस्थिती, प्रक्रियांद्वारे आणि संधींद्वारे मुलं शिकणाऱ्या गोष्टी व विषय त्यांच्यावर सध्याच्या तसेच भविष्यातील शिक्षणावर खोलवर परिणाम करतात. अशा शिक्षणासाठी अनुकूल वातावरण आणि प्रक्रिया निर्माण करण्यात शाळेच्या सकाळच्या प्रार्थनेचा तास एक प्रभावी मंच ठरतो.
समूहाची भावना निर्माण करण्यासाठी आणि शालेय उपक्रमांमध्ये विद्यार्थ्यांच्या सहभागाला प्रोत्साहन देण्यासाठी शाळेच्या प्रार्थनेचा तास खूप महत्त्वाचा आहे.
शाळेच्या प्रार्थनेच्या तासामध्ये दैनंदिन उपक्रमांसोबतच विशेष उपक्रमांचे आयोजन केल्यामुळे मुलांमध्ये नेतृत्व कौशल्ये (Leadership skills) आणि संज्ञानात्मक कौशल्ये (Cognitive skills) म्हणजेच साक्षरता कौशल्ये विकसित होतात.
या प्रार्थनेच्या तासाच्या उपक्रमाची अंमलबजावणी करताना योजना आणि व्यवस्थापन यासाठी विद्यार्थ्यांना जबाबदारी दिली जाते. मुख्याध्यापक व शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाखाली विद्यार्थ्यांनी या उपक्रमांचे नियोजन आणि अंमलबजावणी केल्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये शारीरिक, सामाजिक, भावनिक, भाषिक कौशल्ये विकसित होतात. तसेच, या उपक्रमांमुळे त्यांना आधार मिळतो आणि त्यांचा आत्मविश्वास वाढण्यास मदत होते.
विद्यार्थ्यांसाठी शाळा प्रार्थना सत्राचे –
विद्यार्थ्यांना केवळ वर्गातच नव्हे तर शाळेच्या वातावरणातही शिक्षण अनुभव घेण्याचे अनेक संधी असतात. सहपाठ्यांबरोबरच्या उपक्रमांमध्ये भाग घेऊन मुले आनंद, जिज्ञासा, आणि उत्साहाने विविध गोष्टी शिकतात. या प्रक्रियेतून ते सध्याच्या व भविष्यातील शिक्षणासाठी महत्त्वाचे गुण आत्मसात करतात. शाळेच्या प्रार्थना सत्राला अशा वातावरणाची निर्मिती करण्याचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.
प्रार्थना सत्राची उद्दिष्टे
- नेतृत्व कौशल्यांचा विकास: विद्यार्थ्यांमध्ये योजना तयार करणे, सहभागी होणे, आणि गट नेतृत्व करणे यासारख्या कौशल्यांचा विकास करणे.
- साक्षरतेचे कौशल्य: वाचन, विचारमंथन, कथा सांगणे आणि चर्चेच्या माध्यमातून भाषा विकासाला प्रोत्साहन देणे.
- भागीदारी वाढवणे: विद्यार्थ्यांना शाळेच्या विविध उपक्रमांमध्ये सक्रिय सहभागासाठी व्यासपीठ प्रदान करणे.
- सामाजिक जबाबदारीची जाणीव: मुलांना ऐकण्याची आणि सहकार्याची सवय लावणे.
- आत्मविश्वास वाढवणे: विद्यार्थ्यांना त्यांची क्षमता दाखवण्यासाठी आणि प्रेक्षकांसमोर विचार मांडण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.
मुख्याध्यापक व शिक्षकांची भूमिका
- मुख्याध्यापक:
- उपक्रमाचे नियोजन व अंमलबजावणीसाठी शिक्षकांसोबत बैठक आयोजित करणे.
- उपक्रमांचे कॅलेंडर तयार करणे.
- चांगल्या सरावांचे सामायिकरण करणे.
- शिक्षक:
- विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन देऊन प्रार्थना सत्राचे व्यवस्थापन करणे.
- विद्यार्थ्यांना जबाबदाऱ्या सोपवणे आणि त्यांना प्रशिक्षित करणे.
- सर्व विद्यार्थ्यांना सहभागी करून घेण्याची जबाबदारी घेणे.
विशेष उपक्रम व उपयुक्त सूचना
- गणित कोडी: विद्यार्थ्यांनी सोप्या गणिती समस्यांवर आधारित खेळ सादर करणे.
- भाषा कौशल्य: कथा तयार करणे, आशु भाषण व सुविचार वाचन यांसारख्या क्रियाकलापांचा समावेश करणे.
- सामान्य ज्ञान: कर्नाटकातील नद्या, प्रमुख स्थळे आणि सामान्य ज्ञानावर आधारित प्रश्नमंजूषा स्पर्धा आयोजित करणे.
- राष्ट्रीय विज्ञान दिन: विज्ञान प्रदर्शन व सादरीकरणाचे आयोजन करणे.
प्रार्थना सत्राचे टप्पे
प्रार्थना अवधी खालील टप्प्याने घ्यावी
- नाडगीत व : दिवसाची सुरुवात.
- संविधान प्रास्ताविक वाचन
- दैनिक बातम्या: सध्याच्या घटनांची माहिती.
- विशेष उपक्रम: निवडलेल्या थीमवर आधारित क्रियाकलाप.
- राष्ट्रगीत व समारोप
उपक्रमांच्या माध्यमातून प्रार्थना सत्र विद्यार्थ्यांना ज्ञानार्जन, कौशल्यविकास, आणि आत्मविश्वास वाढीसाठी उत्कृष्ट व्यासपीठ देते. शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाखाली यशस्वी सत्रे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक व वैयक्तिक विकासाला चालना देतात.
जानेवारी महिन्यातील उपक्रम – :
थीम: भाषेचे कौशल्य (इयत्ता – पाचवी )
दिनांक – 06.01.2025 (इयत्ता – पाचवी )
- कथा सांगा आणि सोपे प्रश्न विचारा: शाळेच्या प्रार्थनेच्या सत्रामध्ये लहान कथा सांगून त्या कथांवर आधारित सोपे प्रश्न विचारणे.
दिनांक – 07.01.2025 (इयत्ता – पाचवी )
- चित्र बघा आणि ओळखा: विद्यार्थ्यांनी काढलेल्या किंवा छापील चित्रे दाखवून इतरांनी ती ओळखण्याचा प्रयत्न करणे.
या थीमसाठी उपयुक्त चित्रावर आधारित माहिती खालीलप्रमाणे -:
खालील चित्रे दाखवून आपण ही कृती करू शकतो.
कार (Car):
- कार ही एक चार चाकांची वाहतूक साधन आहे.
- ती पेट्रोल, डिझेल किंवा इलेक्ट्रिक ऊर्जेवर चालते.
- कारचा वापर मुख्यतः प्रवासासाठी होतो.
- ती आरामदायी प्रवासासाठी ओळखली जाते.
- कारमध्ये चार ते पाच लोक सहज बसू शकतात.
- आजकाल विविध प्रकारच्या कार बाजारात उपलब्ध आहेत.
- काही कार हवामानानुसार एसी आणि हीटरसह येतात.
- प्रवासात वेळ आणि श्रम वाचवण्यासाठी कार उपयुक्त आहे.
- तिच्या देखभालीसाठी नियमित सर्व्हिसिंग आवश्यक असते.
- ट्राफिक नियम पाळूनच कार चालवायला हवी.
झाड (Tree):
- झाडे ही निसर्गाचा महत्त्वाचा घटक आहेत.
- ती आपल्याला ऑक्सिजन पुरवतात.
- झाडांमुळे मातीचा धूप टाळला जातो.
- फळे, फुले, लाकूड आणि औषधी वनस्पती झाडांपासून मिळतात.
- झाडे पक्ष्यांसाठी घरट्याचा आधार ठरतात.
- ती जमिनीत पाणी साठवून ठेवण्यास मदत करतात.
- झाडांच्या मुळे जमिनीत घट्ट पकड बनवतात.
- झाडे पर्यावरणाचे संतुलन राखण्यास मदत करतात.
- जास्त झाडे लावल्याने प्रदूषण कमी होते.
- झाडे लावणे आणि त्यांचे रक्षण करणे आपले कर्तव्य आहे.
छत्री (Umbrella):
- छत्री ही पावसापासून आणि उन्हापासून संरक्षणासाठी उपयोगी असते.
- ती हलकी व पोर्टेबल साधन आहे.
- छत्र्या विविध रंग, आकार आणि डिझाईनमध्ये मिळतात.
- नायलॉन, प्लास्टिक आणि मेटलपासून छत्र्या बनवल्या जातात.
- ती उघडण्यासाठी व बंद करण्यासाठी सोपी यंत्रणा असते.
- पावसाळ्यात छत्रीचा उपयोग खूप जास्त होतो.
- काही छत्र्या सौर ऊर्जेपासून संरक्षण करतात.
- छत्रीचे वजन कमी असल्याने ती सहज वाहून नेता येते.
- छत्री स्वच्छ ठेवली तर ती जास्त काळ टिकते.
- छत्री ही दैनंदिन जीवनातील उपयुक्त साधन आहे.
कुत्रा (Dog):
- कुत्रा हा माणसाचा अतिशय विश्वासू प्राणी आहे.
- तो जगभरात पाळीव प्राणी म्हणून ओळखला जातो.
- कुत्रा आपल्या मालकावर खूप प्रेम करतो.
- तो घराचे रक्षण करण्यासाठी सतर्क असतो.
- कुत्र्यांच्या अनेक जाती आणि रंग उपलब्ध आहेत.
- काही कुत्रे शोधकार्यासाठी आणि सैन्यात उपयोगी असतात.
- कुत्र्यांना नियमित अन्न आणि व्यायाम आवश्यक असतो.
- त्यांचा जीवनकाल साधारणतः 10-15 वर्षे असतो.
- कुत्र्यांना शिकवले तर ते अनेक गोष्टी शिकू शकतात.
- कुत्र्यांची काळजी घेतल्यास ते खूप चांगले सहकारी ठरतात.
गाय (Cow):
- गाय ही एक उपयुक्त आणि पवित्र प्राणी मानली जाते.
- ती आपल्याला दूध देते, जे आरोग्यासाठी लाभदायक आहे.
- गायीचे शेण आणि मूत्र शेतीसाठी उपयोगी ठरते.
- तिचा उपयोग शेतीच्या कामासाठीही केला जातो.
- गायीच्या विविध जाती जगभरात आढळतात.
- ती शाकाहारी प्राणी आहे आणि गवत, चारा खाते.
- गायीचे दूध तूप, दही, लोणी आणि पनीर तयार करण्यासाठी वापरले जाते.
- भारतात गायीला धार्मिक महत्त्व आहे.
- तिची काळजी घेणे आणि वेळेवर चारापाणी देणे गरजेचे आहे.
- गायींचा उपयोग ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत मोठा आहे.
पेन (Pen):
- पेन हे लिहिण्याचे महत्त्वाचे साधन आहे.
- ते शाईचा उपयोग करून कागदावर लिहिते.
- पेनचे प्रकार – बॉलपॉइंट, जेल, फाउंटन इ. असतात.
- विद्यार्थी, शिक्षक, लेखक, आणि व्यावसायिक यांच्यासाठी पेन उपयुक्त आहे.
- आजकाल विविध रंग, डिझाइन, आणि ब्रँडची पेन बाजारात उपलब्ध आहेत.
- पेनचा उपयोग नोंदी ठेवण्यासाठी आणि विचार मांडण्यासाठी होतो.
- ते हलके आणि सहज वाहून नेता येते.
- कागदपत्रांवर स्वाक्षरी करताना पेन वापरले जाते.
- दर्जेदार पेन दीर्घकाळ टिकते.
- पेन हे ज्ञानाचा प्रसार करण्याचे साधन मानले जाते.
चटई (Mat):
- चटई ही जमिनीवर बसण्यासाठी किंवा झोपण्यासाठी वापरली जाते.
- ती बांबू, गवत, रेशीम, प्लास्टिक किंवा कापसापासून तयार होते.
- चटई हलकी आणि सहज वाहून नेता येते.
- ती घरी, बाहेरच्या प्रवासात, किंवा धार्मिक कार्यात वापरली जाते.
- चटईचा उपयोग योगा किंवा ध्यानासाठी होतो.
- ती स्वच्छ ठेवणे सोपे असते.
- गावात पारंपरिक पद्धतीने चटई विणली जाते.
- चटईचा उपयोग उन्हाळ्यात थंडावा देण्यासाठी होतो.
- प्लास्टिक चटई पाण्यापासून संरक्षण करते.
- चटई ही भारतीय संस्कृतीत पारंपरिक महत्त्व राखते.
चांदणी (Moonlight):
- चांदणी म्हणजे चंद्राकडून येणारे सौम्य प्रकाश.
- चांदण्या रात्रींना सौंदर्यपूर्ण वातावरण निर्माण होते.
- चांदणी शीतलता आणि शांतीचे प्रतीक मानली जाते.
- ती प्रेमकवितांमध्ये आणि गाण्यांमध्ये खूप उल्लेखली जाते.
- चांदणीच्या प्रकाशात रात्रीच्या प्रवासाचा आनंद वेगळा असतो.
- ग्रामीण भागात चांदणी प्रकाशाची मदत होऊ शकते.
- पौर्णिमेच्या रात्री चांदणी अधिक तेजस्वी असते.
- ती निसर्गाचे अप्रतिम दृश्य निर्माण करते.
- चांदणीच्या प्रकाशात झाडे, पर्वत, आणि नद्या सुंदर दिसतात.
- चांदणी निसर्गप्रेमींसाठी एक प्रेरणादायी दृश्य आहे.
दिनांक – 08.01.2025 (इयत्ता – पाचवी )
- मी वाचेन – लहान इंग्रजी नैतिक कथा: इंग्रजीतील लहान नैतिक कथा सांगणे.
दिनांक – 09.01.2025 (इयत्ता – पाचवी )
- भाषेतून भाषा शिकू या: विविध भाषांमधील चित्रे दाखवून त्या भाषेत त्याला काय म्हणतात ते सांगणे. (उदा. झाडाचे चित्र दाखवून त्याला मराठीत झाड, इंग्रजीत ट्री, आणि हिंदीत पेड असे म्हणतात.)
दिनांक – 10.01.2025 (इयत्ता – पाचवी )
- छोट्या कन्नड बोधकथा वाचन
थीम: सुग्गी (इयत्ता सहावी )
दिनांक – 13.01.2025 (इयत्ता सहावी )
- संक्रांतीच्या वैशिष्ट्यांची ओळख: संक्रांत सण का साजरा करतात, त्याची परंपरा आणि त्या दिवशीचे खास वैशिष्ट्ये समजावून सांगणे.
दिनांक – 14.01.2025 (इयत्ता सहावी )
- सुग्गीच्या साधनांची ओळख: सुग्गीच्या कामामध्ये वापरण्यात येणाऱ्या साधनांची ओळख करून देणे. (उदा. रोनगाळे, मोरे, हलवे, गाडगे, मळणीचे जाळे.)
दिनांक – 16.01.2025 (इयत्ता सहावी )
- सुग्गीची गाणी म्हणणे: सुग्गीशी संबंधित गाणी सादर करणे.
दिनांक – 17.01.2025 (इयत्ता सहावी )
- सुग्गी चित्रांचा फोटो कोलाज: वर्तमानपत्र, जुनी पुस्तके यामधील सुग्गीशी संबंधित चित्रे गोळा करून केजी कार्ड बोर्डवर चिकटवून त्याचे प्रदर्शन लावणे.
दिनांक – 18.01.2025 (इयत्ता सहावी )
संभ्रम शनिवार उपक्रम
थीम: लोककला (इयत्ता – सातवी / आठवी )
दिनांक – 20.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
- लोकगीत सादरीकरण: विविध लोकगीतांचे सादरीकरण करणे.
दिनांक – 21.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
- लोककलेची ओळख: उदा. कोळाट्याचा खेळ, कंसाळे, यक्षगान यांची माहिती सांगणे.
दिनांक – 22.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
- लोककथा सांगणे: पारंपरिक लोकनीतिक कथा सांगणे.
दिनांक – 23.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
- गावखेळांची ओळख (चित्रांच्या माध्यमातून शक्य असल्यास): उदा. गोळी, लगोरी, चिनी दांडी, बुगरी, चेंडे-मणे इत्यादी.
दिनांक – 24.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
- लोकवाद्यांची ओळख (चित्रांच्या माध्यमातून शक्य असल्यास): उदा. पखवाज, ढोल, ताशा इत्यादी वाद्ये.
(इयत्ता – सातवी / आठवी ) दिनांक – 27.01.2025 ते 31.0.2025
दिवसाला एक पुस्तक परिचय –
दिनांक – 27.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
कादंबरी
दिनांक – 28.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
प्रेरणादायी पुस्तक
दिनांक – 29.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
छोट्या गोष्टींचे पुस्तक
दिनांक – 30.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
हुतात्मा दिन
दिनांक – 31.01.2025 (इयत्ता – सातवी / आठवी )
ज्ञानपीठ पुरस्कार प्राप्त साहित्यिकांच्या पुस्तकाचा परिचय
उपयुक्त लिंक –
DIET/BRC/BRP/ECO/BIERT/CRP Observation – CLICK HERE
HM Observation – CLICK HERE
SACHETAN Module– CLICK HERE
SACHETAN TIME TABLE– CLICK HERE
फेब्रुवारी महिन्यातील उपक्रम – :
