7वी समाज विज्ञान
22.JUDICIARY
22.न्यायांग
इयत्ता – सातवी
विषय – समाज विज्ञान
माध्यम – मराठी
अभ्यासक्रम – 2024 सुधारित
विषय – स्वाध्याय
22.न्यायांग
अभ्यास
I. रिकाम्या जागी योग्य शब्द लिहा :
- देशाचे अतिउच्च न्यायालय सर्वोच्च न्यायालय (Supreme Court) आहे.
- सुप्रीम कोर्टाच्या न्यायाधीशांचे निवृत्ती वय 65 वर्षे आहे.
- देशामध्ये एकूण 25 उच्च न्यायालये आहेत.
- सुप्रीम कोर्टाच्या न्यायाधीशांची नेमणूक राष्ट्रपती करतात.
II. गटात चर्चा करून उत्तरे लिही :
- न्यायालयाची प्रमुख कार्ये कोणती?
उत्तर –
- कायद्याचा अर्थ व त्याचे स्पष्टीकरण करणे.
- व्यक्ती व्यक्तीमधील तसेच व्यक्ती आणि सरकार यांच्यातील वादांवर न्यायनिवाडा करणे.
- नागरिकांचे मूलभूत हक्क संरक्षित करणे.
- शासकांग आणि कार्यांगाच्या दबावाला बळी न पडता स्वतंत्रपणे कार्य करणे.
2. देशातील अति उच्च न्यायालय कोणते?
उत्तर –
- देशातील अति उच्च न्यायालय सर्वोच्च न्यायालय आहे.
3.उच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांची पात्रता लिहा:
उत्तर –
- भारताचा नागरिक असावा.
- किमान 10 वर्षे उच्च न्यायालयात वकिली केलेली असावी किंवा भारतीय न्यायालयांमध्ये काम केलेले असावे.
- न्यायाधीशांचे निवृत्ती वय 62 वर्षे असते.
4. सर्वोच्च न्यायालयाची कार्ये कोणती?
उत्तर –
- केंद्र व राज्यांमधील तसेच राज्यांतर्गत वाद सोडवणे.
- नागरिकांच्या मूलभूत हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी रिट (लेखी आदेश) जारी करणे.
- संविधानातील तरतुदींचा अर्थ लावणे.
- राष्ट्रपतींच्या विनंतीवर सल्ला देणे.
5. न्यायालयीन विलंब कसा टाळता येईल?
उत्तर –
- अधिक न्यायाधीशांची नेमणूक करणे.
- न्यायालयीन प्रक्रिया डिजिटल स्वरूपात राबविणे.
- तडजोडीवर आधारित लोक अदालतींचा अधिकाधिक वापर करणे.
- नियमावली स्पष्ट आणि सुटसुटीत बनविणे.
6. न्यायालयांना अधिक अधिकार द्यावेत की नाही?
उत्तर –
- न्यायालयांना अधिक अधिकार दिल्यास त्यांची स्वायत्तता आणि कार्यक्षमता वाढू शकते.
- परंतु न्यायालयांनी सत्तेचा दुरुपयोग टाळणे गरजेचे आहे.
- अधिकार वाढविण्यासोबतच पारदर्शकता आणि उत्तरदायित्व राखणे महत्त्वाचे आहे.
