समास मराठी व्याकरण Samas Marathi Vyakaran

 Subject – Marathi

Topic – Grammar 

Samas ani Samasache prakar 

समास

सामासिक शब्द

समासाचे मुख्य चार प्रकार पडतात.

2) तत्पुरुष समास :-

तत्पुरुष समासाचे प्रकार

तत्पुरुष समास म्हणतात.
तत्पुरुष समासाचे चार प्रकार पुढीलप्रमाणे-

1) विभक्ती तत्पुरूष :-

2) नञ् तत्पुरुष समास – 

नापसंत – पसंत नाही ते 

 नावड  -आवड नसलेले 

3) उपपद तत्पुरुष समास : 

    ज्यात समासामध्ये दुसरे पद धातुसाधित किंवा कृदन्त असते. त्या समासाला ‘उपपद’ तत्पुरुष समास’ असे म्हणतात. 

उदा : 

पंकज – पंकात जन्मणारे ते, 

ग्रंथकार ग्रंथ लिहितो तो. 

  
4) कर्मधारय तत्पुरुष समास :-

तत्पुरुष समासातील दोन्ही पदे प्रथमा विभक्तीत असतात तेव्हा कर्मधारय समास होतो.

उदा. महादेव = महान असा देव

वेषांतर= दुसरा वेष

कमलनयन = कमलासारखे डोळे.

5) द्विगु तत्पुरुष समास–

कर्मधारय समासातील पहिले पद संख्याविशेषण असते. त्यास द्विगु समास म्हणतात (एकवचनी असतो)
उदा. –

1) पंचवटी – पाच वडांचा समूह
2) नवरात्र – नऊ रात्रींचा समूह

6) मध्यमपदलोपी तत्पुरुष समास :-

सामासिक शब्दातील पहिल्या पदाचा दुसऱ्या पदाशी संबंध दाखविणारी मधली काही पदे लोप करावी लागतात त्याला मध्यमपदलोपी समास म्हणतात.

उदा. :- 1) पुरणपोळी – पुरण भरून तयार केलेली पोळी.
2) साखरभात- साखर घालून तयार केलेला भात.
3) चुलतसासरा – नवऱ्याचा चुलता या नात्याने सासरा

3) द्वंद्व समास :-

पापपुण्य – पाप अथवा पुण्य

न्यायान्याय – न्याय किंवा अन्याय

मीठभाकर मीठ भाकरी व इतर साधे पदार्थ

चहापाणी चहा, पाणी व फराळाचे इतर पदार्थ

4) बहुव्रीही समास :-

बहुव्रीही समास :- यात दोन्ही पदे गौण असून ही दोन्ही पदे मिळून निराळ्याच गोष्टीचा बोध होतो.त्यास बहुव्रीही समास म्हणतात.
1) लंबोदर – लंब आहे उदर ज्यांचे तो – गणपती.
2) नीलकंठ – नीळा असा कंठ असलेला -शंकर
3) जिनेंद्रिय – जिंकली आहेत इंद्रिये ज्याने तो -मारुती

पुढील समासांचा विग्रह करून त्याची नावे द्या.