SSLC EXAM. 2023-24
पाणी टंचाई व त्यावरील उपाय योजना
पाणी हा आपल्या जीवनाचा महत्त्वाचा भाग आहे. पाणीशिवाय आपण जगण्याची कल्पनाही करू शकत नाही. अन्न, शेती, उद्योगधंदे, पिण्यासाठी आणि स्वच्छतेसाठी पाण्याची आवश्यकता असते. मात्र, आजच्या काळात पाणीटंचाई ही गंभीर समस्या बनली आहे. याचा सामना करण्यासाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
पाणी टंचाईचे कारणे
- अतीवापर आणि वाया घालवणे:
पाणी अनावश्यक कामांसाठी मोठ्या प्रमाणात वापरले जाते. अनेक ठिकाणी पाण्याचा अपव्यय होत असतो. - वाढती लोकसंख्या:
लोकसंख्येच्या वाढीमुळे पाण्याचा वापरही प्रचंड वाढला आहे. शेती, घरगुती वापर आणि उद्योग यासाठी भरपूर पाणी लागते. - वनतोड:
वनतोडीमुळे पावसाचे प्रमाण कमी होते. पाऊस कमी झाल्याने भूजलसाठेही कमी होतात. - अयोग्य सांडपाणी व्यवस्थापन:
सांडपाणी योग्य प्रकारे शुद्ध केले जात नाही, त्यामुळे वापरायोग्य पाणी कमी होते. - जलप्रदूषण:
उद्योग आणि कारखान्यांमधून निघणारे सांडपाणी थेट नद्यांमध्ये सोडल्याने जलप्रदूषण होते.
पाणी टंचाईचे परिणाम
- शेतीवर परिणाम:
पाणी उपलब्ध नसल्याने शेतीची उपजाऊ क्षमता कमी होते, यामुळे अन्नधान्याचे उत्पादन कमी होते. - आरोग्यावर परिणाम:
पिण्यासाठी शुद्ध पाणी उपलब्ध नसल्यामुळे आजारांचे प्रमाण वाढते. - उद्योगधंद्यांवर परिणाम:
पाण्याच्या अभावामुळे अनेक उद्योगधंदे अडचणीत येतात. - दैनंदिन जीवनावर परिणाम:
पाणीटंचाईमुळे लोकांना रोजच्या गरजाही पूर्ण करता येत नाहीत.
पाणीटंचाईवरील उपाययोजना
- पाण्याचा योग्य वापर:
पाणी वाचवण्यासाठी आपण अनावश्यक पाणीवापर टाळला पाहिजे. नळ उघडाच ठेवणे, गळती होणारे नळ दुरुस्त न करणे अशा सवयी बदलल्या पाहिजेत. - पावसाच्या पाण्याचा साठवणूक:
पावसाचे पाणी साठवून ते जमिनीत मुरवले पाहिजे. या पद्धतीला जलसंवर्धन म्हणतात. - वनसंवर्धन:
वृक्षलागवड करून पाऊस वाढवला जाऊ शकतो. यामुळे भूजल साठेही वाढतात. - जलशुद्धीकरण प्रकल्प:
सांडपाण्याचे योग्य शुद्धीकरण करून ते पुन्हा वापरण्यास योग्य केले पाहिजे. - जनजागृती:
लोकांमध्ये पाणी वाचवण्याचे महत्त्व पटवून दिले पाहिजे. शाळा, महाविद्यालये, आणि सार्वजनिक ठिकाणी याबाबतचे कार्यक्रम घेतले जावेत. - सूक्ष्मसिंचन पद्धतींचा वापर:
शेतीसाठी ठिबक किंवा तुषार सिंचन पद्धती वापरल्यास पाण्याचा अपव्यय टाळता येतो.
समारोप –
पाणी हा अमूल्य नैसर्गिक साधनसंपत्ती आहे. त्याचा योग्य वापर करून आपण भविष्याची पाण्याची गरज पूर्ण करू शकतो. पाणी वाचवणे ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे. जर आपण पाणीटंचाईवर उपाययोजना केल्या नाहीत, तर पुढील पिढ्यांना मोठ्या संकटाला सामोरे जावे लागेल. म्हणूनच, “पाणी आहे तर जीवन आहे” या विचाराने पाणी वाचवण्यासाठी आपण सर्वांनी प्रयत्न करायला हवेत.
“थेंब थेंब पाणी वाचवा, जीवन वाचवा.”
