2024-25
इको-क्लबची निर्मिती
कार्यक्रम अहवाल
अनुदानाच्या वापराचा तपशील
विषय: शाळा-महाविद्यालय स्तरावर इको क्लब उपक्रमांतर्गत पर्यावरण रक्षणाचे उपक्रम राबविणे.
पर्यावरणाच्या शाश्वत विकासात शालेय मुलांची भूमिका महत्त्वाची आहे. या पार्श्वभूमीवर, शालेय स्तरावरील शिक्षक मुलांमध्ये “पर्यावरण संरक्षण” विषयी जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांना पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी प्रवृत्त करण्यासाठी उपक्रम राबविण्यासाठी प्राथमिक शाळेसाठी वार्षिक रु. 2000/- आणि उच्च प्राथमिक शाळेसाठी वार्षिक रु. 5000/- प्रमाणे जमा करण्यात आले आहे.
इको क्लब माहिती
इको क्लब (Eco Club) ही संस्था पर्यावरण संरक्षण, संवर्धन आणि जागरूकता निर्माण करण्यासाठी कार्य करते. इको क्लबचे उद्दिष्ट आहे विद्यार्थ्यांमध्ये पर्यावरणविषयी प्रेम, आदर आणि जागरूकता निर्माण करणे.
मुख्य उद्दिष्टे:
1.पर्यावरण शिक्षण:
- पर्यावरण शिक्षणाद्वारे विद्यार्थ्यांना पर्यावरणाच्या विविध पैलूंवर माहिती देणे.
- वनस्पती, प्राणी, पाणी, हवेचे संरक्षण, पुनर्वापर (रिसायकल) इत्यादी विषयांवर जागरूकता निर्माण करणे.
2.वृक्षारोपण:
- परिसरात वृक्षारोपण करून पर्यावरणाचे संवर्धन करणे.
- विविध प्रकारच्या झाडांची माहिती देऊन वृक्षारोपणाचे फायदे स्पष्ट करणे.
3.स्वच्छता अभियान:
- परिसर स्वच्छ ठेवणे व कचरा व्यवस्थापनाच्या तत्त्वांचा प्रचार करणे.
- प्लास्टिकचा वापर कमी करणे आणि पुनर्वापराची (रिसायकल) सवय निर्माण करणे.
4.उर्जा संवर्धन:
- उर्जा संसाधनांचा सुयोग्य वापर आणि उर्जेची बचत करण्याच्या उपाययोजना शिकवणे.
- सौर ऊर्जा, पवन ऊर्जा यासारख्या नवीकरणीय उर्जास्रोतांचा प्रचार करणे.
5.पाणी संवर्धन:
- पाणी वाचवण्यासाठी विविध उपाययोजना शिकवणे.
- पावसाचे पाणी साठवण्याचे तंत्र (रेनवॉटर हार्वेस्टिंग) यावर जागरूकता वाढवणे.
6.प्रदूषण नियंत्रण:
- हवेचे, पाण्याचे, मातीचे प्रदूषण कमी करण्याचे उपाययोजना सांगणे.
- विद्युत वाहने, सार्वजनिक वाहतूक यासारख्या स्वच्छ वाहतुकीच्या साधनांचा प्रचार करणे.
कार्यक्रम:
- पर्यावरण दिन साजरा: जून 5 रोजी पर्यावरण दिन साजरा करून विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करणे.
- निबंध स्पर्धा: पर्यावरण विषयक निबंध स्पर्धा आयोजित करणे.
- चित्रकला स्पर्धा: पर्यावरणावर आधारित चित्रकला स्पर्धा आयोजित करणे.
- रॅली आणि मोर्चे: पर्यावरण जागरूकतेसाठी रॅली आणि मोर्चे काढणे.
- कार्यशाळा आणि चर्चासत्र: पर्यावरण विषयक कार्यशाळा आणि चर्चासत्र आयोजित करणे.
संवर्धनाची दिशेने:
- विद्यार्थी सहभाग: विद्यार्थ्यांच्या सक्रिय सहभागातून पर्यावरण संवर्धनाचे उद्दिष्ट साध्य करणे.
- प्रदर्शन: पर्यावरण विषयक प्रकल्पांचे प्रदर्शन आयोजित करणे.
- संवर्धन आणि पुनर्वापर: वापरलेल्या वस्तूंचा पुनर्वापर (रिसायकल) आणि पुनर्निर्मिती (अपसायकल) यावर भर देणे.
इको क्लबच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांमध्ये पर्यावरणाच्या संवर्धनाची आणि संरक्षणाची भावना रुजवली जाते. अशाप्रकारे, भविष्यातील पीढ्यांमध्ये पर्यावरणाच्या प्रति प्रेम आणि जबाबदारीची भावना जागृत केली जाते.
पर्यावरण रक्षणाचे वचन:
सर्वांनी एकत्र येऊन पर्यावरणाचे रक्षण करण्याचे वचन घेणे आणि त्या दिशेने सातत्याने कार्य करणे.
उद्दिष्टे:-
1. विद्यार्थ्यांमध्ये जैवविविधता संवर्धन आणि स्थानिक पर्यावरणीय समस्यांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
2. विद्यार्थ्यांमध्ये निसर्गाबद्दल प्रेम आणि संवर्धनाची जबाबदारी निर्माण करणे.
3. विद्यार्थ्यांमध्ये रिसायकल ( पुनर्वापर) आणि अपारंपरिक संसाधनांच्या बचतीसारख्या पर्यावरणपूरक सवयी जोपासणे.
4. झाडे लावून आपला परिसर हिरवागार आणि स्वच्छ ठेवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना प्रवृत्त करणे.
इको क्लब कार्यक्रमांतर्गत शालेय स्तरावर शिक्षकांनी राबवायचे उपक्रम:
1. पर्यावरण दिनाच्या समारंभाचा एक भाग म्हणून शाळेच्या परिसरात रोपे लावून शाळेचा परिसर हिरवागार बनवण्यासाठी, शिक्षक मुलांना झाडे दत्तक देऊन त्यांचे संगोपन करणे.
2. प्लॅस्टिकच्या वापरामुळे होणाऱ्या दुष्परिणामांची मुलांना जाणीव करून देणे.
3. शाळांमध्ये प्लास्टिकचा वापर सोडून प्लॅस्टिकमुक्त शाळा बनवणे.
4. मुलांमध्ये संतुलित आहाराची सवय लावणे.
5. शाळांमधील स्वयंपाकघरातील पाण्यापासून शालेय उद्यानाचे बांधकाम अनिवार्य.
6. कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्यासाठी आणि शाळेचे वातावरण स्वच्छ ठेवण्याबाबत मुलांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.
7. पर्यावरणीय प्रदूषणामुळे (हवामानातील बदल) होणाऱ्या दुष्परिणामांची शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना जाणीव करून दिली पाहिजे.
8. शालेय मुलांकडून घोषणा देऊन जथा कार्यक्रमाचे आयोजन करून समाजात पर्यावरण रक्षणाबाबत जनजागृती करणे.
9. पाण्याचा माफक वापर आणि जलसंवर्धनाबाबत जनजागृती करणे.
10. पर्यावरण रक्षणावर विद्यार्थ्यांसाठी निबंध स्पर्धा,वादविवाद स्पर्धा,प्रश्नमंजुषा स्पर्धा, वक्तृत्व स्पर्धा, घोषवाक्य, कविता आणि व्यंगचित्र निर्मिती,नाटक आणि चित्रकला यासारखे उपक्रम आयोजित करणे.
11. झाडांच्या पानांच्या संकलनातून कंपोस्ट तयार करणे आणि शाळेच्या बागेसाठी वापरणे.
12. मुलांना ऊर्जा संवर्धनाची जाणीव करून देणे.
13. पर्यावरण तज्ञ व्यक्तींद्वारे पर्यावरण संरक्षणावर व्याख्याने आयोजित करणे.
14. वनभेट आणि निसर्ग सहल (उच्च प्राथमिक आणि माध्यमिक विद्यार्थ्यांसाठी)
अनुदान तपशील:
राज्यातील प्रत्येक सरकारी प्राथमिक, उच्च प्राथमिक आणि माध्यमिक शाळेसाठी खालीलप्रमाणे अनुदान दिले जाईल. या अनुदानाचा वापर करून शाळा व महाविद्यालयांच्या स्तरावर उपक्रम राबविणे.
उपक्रम – 1. पर्यावरण संरक्षणाबाबत जागरूकता निर्माण करणारे उपक्रम राबवणे.
अनुदान –
A. प्राथमिक शाळांसाठी 500/-
B. उच्च प्राथमिक शाळांसाठी 1000/-
C. हायस्कूलसाठी – 2500/-
उपक्रम – 2.झाडे लावणे आणि त्यांचे संगोपन करणे आणि शाळेची बाग तयार करणे.
अनुदान –
A. प्राथमिक शाळांसाठी 500/-
B. उच्च प्राथमिक शाळांसाठी 2000/-
C. हायस्कूलसाठी – 2500/-
3.तसेच कचऱ्याची योग्य विल्हेवाट लावण्यासाठी 2 (मोठ्या आकाराचे) लाल आणि निळे डस्टबिन –
अनुदान –
A. प्राथमिक शाळांसाठी 1000/-
B. उच्च प्राथमिक शाळांसाठी 1000/-
C. हायस्कूलसाठी – 2500/-
4. वन भेट/निसर्ग फिरणे फक्त (उच्च प्राथमिक व माध्यमिक) –
अनुदान –
B. उच्च प्राथमिक शाळांसाठी 1000/-
C. हायस्कूलसाठी – 1500/-
एकूण जमा अनुदान –
A. प्राथमिक शाळांसाठी – 2000/-
B. उच्च प्राथमिक शाळांसाठी- 5000/-
C. हायस्कूलसाठी – 7500/-
आवश्यक PDF नमूने –
इको क्लब विद्यार्थी समिती – Download
इको क्लब उपक्रम माहिती – Download
इको क्लब उपक्रम विवरण – Download
अधिकृत आदेश – Download
