Subject – Marathi
Topic – Grammar
Samas ani Samasache prakar
.jpg "सामासिक विग्रह करा व समास ओळखा तत्पुरुष समास (SAMASIK VIGRAH - SAMASACHE PRAKAR) 1")
समास – :
सामासिक शब्द- :
तत्पुरुष समास -:
तत्पुरुष समासाचे प्रकार
उदा. राजवाडा, नीलकमल, पुरणपोळी, पंचवटी, विद्याधन.
तत्पुरुष समास म्हणतात.
तत्पुरुष समासाचे चार प्रकार पुढीलप्रमाणे-
1) विभक्ती तत्पुरूष :-
उदा. दुःखप्राप्त दुखाला प्राप्त – तोंडपाठ तोंडाने पाठ
पोळपाट- पोळीसाठी पाठ बालमित्र बालपणापासूनचा मित्र
राजपुत्र -राजाचा पुत्र
वनभोजन – वनातील भोजन
2) नञ् तत्पुरुष समास –
नापसंत – पसंत नाही ते
नावड -आवड नसलेले
3) उपपद तत्पुरुष समास :
ज्यात समासामध्ये दुसरे पद धातुसाधित किंवा कृदन्त असते. त्या समासाला ‘उपपद’ तत्पुरुष समास’ असे म्हणतात.
उदा :
पंकज – पंकात जन्मणारे ते,
ग्रंथकार ग्रंथ लिहितो तो.
4) कर्मधारय तत्पुरुष समास :-
तत्पुरुष समासातील दोन्ही पदे प्रथमा विभक्तीत असतात तेव्हा कर्मधारय समास होतो.
उदा. महादेव = महान असा देव
वेषांतर= दुसरा वेष
कमलनयन = कमलासारखे डोळे.
5) द्विगु तत्पुरुष समास–
कर्मधारय समासातील पहिले पद संख्याविशेषण असते. त्यास द्विगु समास म्हणतात (एकवचनी असतो)
उदा. –
1) पंचवटी – पाच वडांचा समूह
2) नवरात्र – नऊ रात्रींचा समूह
6) मध्यमपदलोपी तत्पुरुष समास :-
सामासिक शब्दातील पहिल्या पदाचा दुसऱ्या पदाशी संबंध दाखविणारी मधली काही पदे लोप करावी लागतात त्याला मध्यमपदलोपी समास म्हणतात.
उदा. :- 1) पुरणपोळी – पुरण भरून तयार केलेली पोळी.
2) साखरभात- साखर घालून तयार केलेला भात.
3) चुलतसासरा – नवऱ्याचा चुलता या नात्याने सासरा
1) मामेभाऊ = मामाकडून भाऊ
2) विद्यागृह = विद्येसाठी गृह
3) समुद्रकाठ= समुद्राचा काठ
4) पोळपाट पोळीसाठी पाट
5) शेतकरी = शेती करणारा
6) नवरात्र = नऊ रात्रींचा समुदाय
7) क्रीडांगण = क्रीडेसाठी अंगण
8) धर्मभ्रष्ट = धर्मातून भ्रष्ट
9) तपोबल = तप हेच बल
10) नीलकमल = निळे असे कमळ
11) मनुज= मनूपासून जन्मलेला
12) गलितगात्र = गलित असे गात्र
13) पंचपाळे = पाच पाळ्यांचा समुदाय
14) पुष्पमाला = पुष्पांची
15) पुरणपोळी = पुरण घालून केलेली पोळी
16) मुख्याध्यापक = मुख्य असा अध्यापक
17) दुतोंड्या = दोन तोंड असणारा
18) सर्वज्ञ = सर्व जाणणारा
19) नवग्रह = नऊ ग्रहांचा समुदाय
20) जनसेवा = जनाची सेवा
21) कृष्णकमल = कृष्ण असे कमल
22) मतिमंद = मतीने मंद
23) भाचेजावई = भाचीचा नवरा म्हणून जावई
24) देशाभिमान = देशाचा अभिमान
25) गायरान = गायीसाठी असलेले रान
26) सुवासना = चांगली अशी वासना
27) गोधन =गो हेच धन
30) हस्तलिखित = हाताने लिहिलेले
31) रणशूर =रणामध्ये शूर
32) बालकिरण = बाल असे किरण
33) दलितोध्दारण = दलितांचे उध्दारण
34) कांदापोहे = कांदा घालून केलेले पोहे
35) जलद = जल देणारा
36) ईश्वरभक्ती = ईश्वराची भक्ती
37) गृहस्थ = घरात राहणारा
38) विद्याधनी = विद्या हेच धन
39) कुरूप = कु असे रूप
40) महादेव = महा असा देव
41) बालमित्र = बालपणाचा मित्र
42) राष्ट्रध्वज = राष्ट्राचा ध्वज
43)जन्मदा = जन्म देणारी
44) पंक्तीपठाण= पंक्तीमध्ये पठाण
45) स्वर्गवास = स्वर्गात असे वास
46) महात्मा = महान असा आत्मा
47)अन्नब्रह्म =अन्नरूपी ब्रह्म
48)हिमाद्रि =हिमाचा अद्री
49)पादचारी = पायी हिंडणारा
50)वांगीभात = वांगी घालून केलेला भात
अ.नं. | पाठाचे नाव | लिंक |
1. | शब्दांच्या जाती भाग 1 | |
2. | शब्दांच्या जाती भाग 2 | |
3. | नाम व नामाचे प्रकार | |
4. | वचन | |
5. | विरुद्धार्थी शब्द | |
6. | समानार्थी शब्द | |
7. | काळ व काळाचे प्रकार | |
8. | सर्वनाम | |
9. | विशेषण | |
10. | क्रियापद | |
11. | क्रियाविशेषण | |
12. | शब्दयोगी अव्यय | |
13. | उभयान्वयी अव्यय | |
14. | केवलप्रयोगी अव्यय | |
15. | वाक्प्रचार | |
16. | शब्दसमुहाबद्दल एक शब्द | |
17. | विभक्ती व विभक्तीचे प्रकार | |
18. | प्रयोग व प्रयोगाचे प्रकार | |
१९. | मराठी वर्णमाला | |
20. | संधी,स्वर संधी | |
21 | विरामचिन्हे | |
22 | म्हणी व त्यांचे अर्थ | |
23 | समास व समासाचे प्रकार | |
24 |
| |
|
|
