STATE SYLLABUS
CLASS – 4
MARATHI MEDIUM
SUBJECT – EVS
PART – 2
परिसर अध्ययन
प्रकरण- 17
17.Home – The First School
17.घर – ही पहिली शाळा
- दररोज तुम्ही तुमच्या घरी काय काय करता?
- दररोज मी शाळेसाठी तयारी करतो, अभ्यास करतो, घरकामात आई-वडिलांना मदत करतो, आणि संध्याकाळी कुटुंबासोबत वेळ घालवतो.
- घरकामामध्ये तुमच्या कुटुंबातील व्यक्ती एकमेकांना कशी मदत करतात?
- माझे आई-वडील घराची साफसफाई करतात, माझी आई जेवण बनवते, तर मी आणि माझा भाऊ धुण्याभांडीस मदत करतो.
- मित्राशी आणि मोठ्या व्यक्तीशी कसे वागावे हे वडिलधारी माणसे कसे सांगतात?
- वडिलधारी माणसे सांगतात की मित्रांशी नम्रतेने आणि प्रामाणिकपणे वागा. मोठ्यांचा आदर करा, त्यांचे ऐका आणि त्यांच्याशी सन्मानाने बोलावे.
- तुमच्या घरामध्ये साजरे केले जाणारे सण याबद्दल माहिती लिहा.
- आमच्या घरी दिवाळी, होळी, आणि गणपती हे सण मोठ्या उत्साहाने साजरे होतात. सणाच्या दिवशी संपूर्ण कुटुंब एकत्र येते, पूजा होते, फराळ बनतो, आणि आनंद साजरा केला जातो.
खाली दिलेल्या चित्रांचे निरीक्षण कर व खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
- कुटुंबाने मुलांना दिलेल्या उच्च शिक्षणामुळे समाजाला कसा उपयोग होतो?
- उच्च शिक्षणामुळे मुलांना चांगल्या संधी मिळतात, ते शिक्षित होऊन समाजात सकारात्मक योगदान देऊ शकतात. डॉक्टर, शिक्षक, शास्त्रज्ञ यांसारख्या पेशांमध्ये काम करून समाजाची प्रगती साधता येते.
- समाजाला उपयुक्त असणारा वृद्धाश्रम चालविण्यास कोणत्या गोष्टी प्रेरणा देतात?
- लहानपणी वडिलधारी माणसांना मदत करताना पाहून कर्तव्याची भावना तयार होते. त्यांच्या कष्टांमुळे वृद्धांना सन्मानाने जीवन जगण्यासाठी प्रेरणा मिळते.
- आईतील गुणांचे अनुकरण केल्याने समाज आणि पर्यावरणाला कशी मदत होते?
- झाडे लावणे आणि त्यांचे संगोपन करणे हे पर्यावरणासाठी फायदेशीर आहे. आईपासून शिकलेले आदर्श समाजात हरितक्रांती घडवू शकतात आणि पर्यावरण टिकवण्यासाठी मदत करतात.
गांधीजींबद्दल प्रश्न:
- गांधीजींनी आपल्या कुटुंबाकडून कोणत्या गुणधर्माची आणि मूल्यांची शिकवण घेतली?
- गांधीजींनी सत्य, अहिंसा, साधेपणा, आणि सहिष्णुता यांसारखी मूल्ये कुटुंबाकडून शिकली.
- समाजाच्या पुनर्निर्मितीसाठी ही मूल्ये कशी मदत करतात?
- सत्य आणि अहिंसा यामुळे समाजात शांतता टिकते, सहिष्णुता आणि साधेपणा लोकांमध्ये समज आणि समानता निर्माण करतात.
- मोठेपणी तुला काय व्हावेसे वाटते? आणि का?
- मोठेपणी मला शिक्षक व्हावेसे वाटते, कारण शिक्षण देऊन समाजातील मुलांना चांगले संस्कार आणि ज्ञान देता येईल.
- समाजाला त्याची कशी मदत होईल?
- शिक्षणाद्वारे समाजातील अज्ञान आणि अंधश्रद्धा कमी होतील, तसेच प्रगतीचा मार्ग सुकर होईल.
खाली दिलेली गोष्ट काळजीपूर्वक वाच आणि कारणे लिही.
दोन मुलांची गोष्ट
चंद्रण्णा त्याच्या गावाकडून दुसरीकडे जात असतांना रस्ता चुकला. तो अतिशय थकला होता. त्याला विश्रांतीची गरज होती. जवळच त्याला एक घर दिसले. तो तेथे गेला. तेथे दरवाज्यात एक मुलगा उभा होता. चंद्रण्णाला पाहुन तो ओरडला “पकडा त्यांना, त्याने किंमती वस्तूची चोरी केलेली आहे”. चंद्रण्णा घाबरला आणि तेथून पळत सुटला शेवटी गल्लीच्या टोकाजवळील दुसऱ्या घराजवळ आला. त्या घरच्या दरवाज्याजवळ एक मुलगा होता. त्याने चंद्रण्णाकडे पाहिले आणि म्हणाला “कृपया आत या. मी तुम्हाला एक पेला पाणी देऊ का?” चंद्रण्णा मुलाने दिलेले पाणी प्याला. दोन मुलांच्या अशा वेगवेगळया वागणूकीबद्दल विचार करत तो घराकडे निघाला
- “पकडा त्याला त्याने किंमती वस्तूची चोरी केली आहे” असे पहिला मुलगा का म्हणाला?
- पहिला मुलगा चंद्रण्णाला ओळखत नव्हता, त्यामुळे तो संशयाने वागला.
- दोन मुलांपैकी कोणता मुलगा चंद्रण्णाला आवडेल? आणि का? दुसरा मुलगा चंद्रण्णाला आवडेल, कारण त्याने आदराने आणि आपुलकीने वागून चंद्रण्णाची मदत केली.
- या दोन मुलांच्या वागणुकीत फरक का आहे?
उत्तर – पहिला मुलगा नकारात्मक दृष्टिकोनाने वागला, तर दुसऱ्या मुलाने माणुसकी आणि दयाळूपणा दाखवला.
हे तुला माहीत आहे का?
जैन लोक कट्टर अहिंसावादी असतात. त्यांच् हार घेण्याच्या सवयीवरुन हे आपण पाहु शकतो. ते फक्त शाकाहारी आहार सेवन करतात. ते वनस्पती आहारातील मुळे सुद्धा खात नाहीत. कारण मुळे बाजूला काढली की वनस्पती मरते.
कोडगू गावचे मेजर जनरल करियप्या। हैर स्वतंत्र्य भारताच्या सैन्य दलाचे पहिले मुख्याधिकारी होते. दोन भारतीयांपैकी हत्या उच्च स्थानांवर पोहचलेली ही पहिली व्यक्ती होय. त्यांनी बालपणीच आपले वडील आणि कुटुंबाकडून शिस्त, धैर्य आणि आत्मसमर्पण इत्यादी मुल्ये शिकली होती.
प्रसिद्ध कवी डी. व्ही. गुंडाप्पा यांचे सुपुत्र बी. जी. एल् स्वामी हे प्रसिद्ध वनस्पती शास्त्रज्ञ होते. त्यांच्या “हसीरु होनु” या प्रसिद्ध पुस्तकामध्ये त्यांच्या वडिलांच्या साहित्याचे कौशल्य दिसून येते. वनस्पती शास्त्राचा अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना हे एक महत्वाचे संदर्भ पुस्तक आहे.