मराठी म्हणी व अर्थ

⇒ जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही

अंगी पूर्ण बाणलेल्या सवयी जन्मभर जात नाहीत.

⇒ जी खोड बाळा ती जन्म काळा
जन्मजात अंगी असलेले गुण किव्हा दुर्गुण जन्मभर जात नाहीत.

⇒ जाळात राहून माशाशी वैर कशाला
“समाजात ज्यांच्या सोबत राहायचे आहे त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये.”.

⇒ केळीवर नारळी अन घात चंद्रमौळी
अत्यंत गरीब परिस्थिती असणे.

⇒ ज्याचे कुडे त्याचे पुढे
दुसऱ्याचे वाईट इच्छिणाऱ्याचेच वाईट होते .

⇒ गाजराची पुंगी वाजली तर वाजली, नाहीतर मग मोडून खाल्ली
एखाद्या गोष्टीचा उपयोग आपल्या अपेक्षेप्रमाणे झाला तर ठीक,नाहीतर त्याचा अन्य तर्हेने उपयोग करणे.

⇒ अती केला अन् मसनात गेला
कुठलीही गोष्ट मर्यादित करावी , अन्यथा तिचा शेवट होतो .

⇒  अती राग भिक माग
जास्त राग केल्याने आपलेच नुकसान होते.

⇒ दुष्काळात तेरावा महिना
आधीच संकटात असताना आणखी संकट येणे.

⇒ आपल्या हाताने आपल्याच पायावर दगड
स्वतः च स्वतः चे नुकसान करून घेणे.

⇒ आरोग्य हीच धनसंपत्ती
आरोग्य हीच मनुष्याची सर्वात मोठी संपत्ती आहे.

⇒ ऐकावे जनाचे करावे मनाचे
लोकांचे मत जाणून घेऊन आपल्या मनाला पटेल तेच करने.

⇒ आ‌ई भाकर देत नाही अऩ बाप भिक मागू देत नाही
बाजूने अडचणीची स्थती निर्माण होणे.

⇒ घर पहावे बांधून, लग्न पहावे करून
अनुभवाने माणूस हुशार होणे.

⇒ आली अंगावर, घेतली शिंगावर
जश्यास तसे उत्तर देणे.

⇒  अपुऱ्या घड्याला डबडब फार
विद्वत्ता नसताना उगीव्ह बढाया मारणे.

⇒ असेल हरी तर दे‌ईल खाटल्यावरी
सगळ्या गोष्टी आयते मिळण्याची अपेक्षया करणे.

⇒ चढेल तो पडेल
ज्याची नुकसान सोसण्याची तयारी असते, तोच शेवटी यशस्वी होतो. प्रयत्न करणाराला एखाद्या वेळी अपयश हे यायचेच.

⇒ कुठे जशी भोग तर तुझ्यापुढे उभा
ज्या संकटाला आपण भितो तेच संकट आपल्यापुढे उभे राहते.

⇒ चिंती पार ते येई घरा
दुसऱ्याचे वाईट व्हावे अशी इच्छा केली कि आपलेच वाईट होते.

⇒ एक घाव दोन तुकडे
त्वरित निर्णय घेणे.

⇒ कडू कारले तूपात तळले, साखरेत घोळले तरी ते कडूच
मुळचीच वाईट असणारी गोष्ट कितीही चांगली करण्याचा प्रयत्न केला, तरी ती चांगली होत नाही.

⇒ गाढवाला गुळाची चव काय
मूर्ख माणसाला चांगल्या गोष्टीचे महत्व कळात नाही.

⇒ गाड्याबरोबर नळयाची यात्रा
एकमेकांशी संबधित असलेल्या गोष्टींपैकी एकाची जी स्थिती तीच दुसऱ्याची स्थिती होते.

⇒ गाढवापुढे वाचली गीता
मुर्खाला कितीही उपदेश केला, तरी त्याचा काहीही उपयोग होत नाही.

⇒ अघळ पघळ अन घाल गोंधळ.
“मोठमोठ्या गोष्टी करणारा व्यक्ती कामात आळशी असतो.”

⇒ अचाट खाणे अन मसणात जाणे.
“वाजवीपेक्षा जास्त जेवण करीत राहिले तर आपल्याच तब्येतीवर वाईट परिणाम होतो.”

⇒ अटकाव नाही तेथे धुडगूस.
“जेथे प्रतिबंध नाही तेथे गोंधळ होतो.”

⇒ अटक्याचा सौदा आणि येरझारा चौदा.
“एखाद्या छोट्या कामासाठी उगीचच जास्त मेहनत करावी लागणे.”

⇒ अठरा विश्व दारिद्र.
अतिशय गरिबी.”

⇒ अडक्याची भवानी, सापिकेचा शेंदूर.
“क्षुल्लक गोष्टीसाठी भरमसाठ खर्च.”

⇒ अती उदार तो सदा नादार.
“आवश्यकतेपेक्षा जास्त खर्च केला कि सतत आर्थिक चणचण निर्माण होते.”

⇒ अढिच्या दिढि सावकाराची शिडी.
“अडलेला माणूस सावकाराच्या पाशात सापडतो.”

⇒  अस्तुरीचा बात अन इडयाले नको काथ.
 मोठ्यांच्या गप्पाच अधिक असतात.”

⇒  असेल ते मितवा, नसेल ते भेटवा.
“जे सहज मिळत असेल त्याला नकार देणे व मिळण्यासारखे नसेल त्याची इच्छा धरणे.”

⇒  असे साहेब किती, सांमटीत हिंडे राती.
“नावाचे साहेब कितीतरी असतात पण त्यांचा काही उपयोग नसतो.”

⇒ असून नसून सारखा.
“असला किंव्हा नसला तरी काही फरक पडत नाही.”

⇒ असून अडचण नसून खोळंबा.
“जर सोबत असेल तर तरी त्रास आणि नसेल सोबत तरी त्रास.”

⇒ असतील मुली तर पेटतील चुली.
” संतती असल्यास हिस्सेवात होतीलच.”

⇒ अल्प बुद्धी, बहु गर्वी.
“कमी बुद्धीच्या मनुष्यास गर्व अधिक असतो.”

⇒ अर्धी टाकून सगळीकडे धावू नये.
“संबध वस्तू मिळेल या आशेवर अर्धी मिळत असेल तर ती टाकू नये.”

⇒ अरे माझ्या कर्मा, कुठे गेला धर्मा!
“आपण चुका करून वर दैवाला दोष देण्यात काय अर्थ आहे.”

⇒ अपमानाची पोळी, सर्वांग जाळी.
“स्वाभिमानी माणूस स्वतःचा अपमान कधीही सहन करीत नाही. “

⇒ अन्नाचा मारलेला खाली पाही नि तलवारीचा मारलेला वर पाही.
“सौम्यपणाने मनुष्य वश करता येतो पण उद्धटपणाने तो आपला शत्रू बनतो.”

⇒ आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटे
स्वतःच्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे.

⇒ आपली पाठ आपणास दिसत नाही
स्वतःचे दोष स्वतःला कधीच दिसत नाहीत.

⇒ आजा मेला नातू झाला
एखादे नुकसान झाले असता, त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.

⇒ आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर
नेहमी एखाद्या कामात जर तर या शक्यतांचा विचार करणे.

⇒ आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे
फक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे.

⇒ आलिया भोगासी असावे सादर
तक्रार व कुरकुर निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.

⇒ आवळा देऊन कोहळा काढणे
आपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे.

⇒ आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही
अनुभवाशिवाय शहाणपण नसते.

⇒ आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुन
दुसऱ्याचे नुकसान करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे.

⇒ आधीच तारे, त्यात गेले वारे
विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे.

⇒ आधीच मर्कट तशातही मद्य प्याला
आधीच करामती व त्यात मद्य प्राशन केल्याने अधिकच विचित्र परिस्थिती निर्माण होते.

⇒ अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारा
मुख्य गोष्टीपेक्षा अनुषंगिक गोष्टींचाच खर्च जास्त असणे.

⇒ आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वर
रोग एकीकडे, उपाय भलतीकडे.

⇒ आयजीच्या जीवावर बायजी उदार
दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे.

⇒ आग खाईल तो कोळसे ओकेल
जशी करणी तसे फळ

⇒ आठ पूरभय्ये नऊ चौबे
खूप निर्बुद्ध लोकांपेक्षा चार बुद्धिमान पुरेसे.

⇒ आधणातले रडतात व सुपातले हसतात
संंकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून हसू येते.

⇒ इकडे आड तिकडे विहीर
दोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिती निर्माण होणे.

⇒ इच्छा परा ते येई घरा
आपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे.

⇒ इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होते
इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते.

⇒ इन मीन साडेतीन
एखाद्या करण्यासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे.

⇒ ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो
जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच.

⇒ उथळ पाण्याला खळखळाट फार
अंगी थोडासा गुण असणारा माणूस जास्त बढाई मारतो.

⇒ उंदराला मांजर साक्ष
ज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे.

⇒ उचलली जीभ लावली टाळ्याला
दुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे

⇒ उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग
अतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे.

⇒ उठता लाथ बसता बुक्की
प्रत्येक कृत्याबद्दल आदर घडविण्यासाठी पुन्हापुन्हा शिक्षा करणे.

⇒ उडत्या पाखराची पिसे मोजणे
अगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.

⇒ उतावळी बावरी (नवरी) म्हातार्‍याची नवरी
अति उतावळेपणा नुकसान कारक असतो.

⇒ उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरी
जेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते.

⇒ उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले
फायद्याची वेळी येणे; पण लाभ न घेता येणे.

⇒ ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे
अतिशय हलाखीची स्थिती.

⇒ उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी
प्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो.

⇒ उकराल माती तर पिकतील मोती
मशागत केल्यास चांगले पीक येते.

⇒ उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?
एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.

⇒ उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती?
जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.

⇒ उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक
एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पहावी लागते.

⇒ उधारीची पोते, सव्वा हात रिते
उधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो.

⇒ उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे
श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी हाजी करणारेही येतातच.

⇒ उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे
येते वेळी ताठ मानेने यावे आणि जातेवेळी खाली मान घालून जाणे.

⇒ उसाच्या पोटी कापूस
सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संपत संतती.

⇒ ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नये
कोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.

⇒ एका माळेचे मणी
सगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची असणे.

⇒ एका हाताने टाळी वाजत नाही
दोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही.

⇒ एक ना धड भाराभर चिंध्या
एकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्याने सर्वच कामे अर्धवट होण्याची अवस्था.

⇒ एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी
दुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची दृष्टी ठेवणे.

⇒ एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नये
दुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये.

⇒ एका पिसाने मोर होत नाही
थोड्याश्या यशाने हुरळून जाणे

⇒ एका खांबावर द्वारका
एकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे.

⇒ एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला
एका व्यक्तीपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे.

⇒ एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडी
बाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य

⇒ एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीत
दोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.

⇒ ऐंशी तेथे पंचाऐंशी
अतिशय उधळेपणाची कृती.

⇒ ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार |
मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्यात असतात.

⇒ ओळखीचा चोर जीवे न सोडली
ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो.

⇒ ओढ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो/ शेंडी तुटो की तारंबी तुटो
कोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.

⇒ ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?
सांगितलेले काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे.

⇒ औटघटकेचे राज्य
अल्पकाळ टिकणारी गोष्ट.

⇒ करावे तसे भरावे
जशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे.

⇒ कर नाही त्याला डर कशाला ?
ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे ?

⇒ करीन ते पूर्व
मी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे.

⇒ करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापते
काही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते.

⇒ करुन करुन भागला, देवध्यानी लागला
भरपूर वाईट कामे करून शेवटी देवपुजेला लागणे.

⇒ कणगीत दाणा तर भिल उताणा
गरजेपुरते जवळ असले, कि लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत.

⇒ कधी तुपाशी तर कधी उपाशी
सांसारिक स्थिती नेहमी सारखी राहत नाही.

⇒ कशात-काय-अन-फाटक्यात-पाय
वाईटात आणखी वाईट घडणे

⇒ काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही
रक्ताचे नाते मोडू तोडू म्हणता तुटत नाही.

⇒ काडीचोर तो माडीचोर
एखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाची संबंध जोडणे.

⇒ काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवती
गोष्टींचा प्रभाव तेवढ्यापुरताच असतो.

⇒ का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढ
निरर्थक गोष्टींची काळजी करणे.

⇒ कानात बुगडी, गावात फुगडी
आपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे.

⇒ काल महिला आणि आज पितर झाला
अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.

⇒ काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा
अपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे.

⇒ काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही
जे काम भरपूर पैसा आणि होत नाही, ते थोड्याश्या अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.

⇒ कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते
पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे.

⇒ मल्हारी माहात्म्य
नको तिथे नको ती गोष्ट करणे.

⇒ काना मागुन आली आणि तिखट झाली
श्रेष्ठ पेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे.

⇒ कामापुरता मामा
आपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे.

⇒ कावळा बसला आणि फांदी तुटली
परस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे

⇒ काखेत कळसा गावाला वळसा
जवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे

⇒ काप गेले नी भोके राहिली
वैभव गेली अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या

⇒ कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही
शूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते.

⇒ काळ आला; पण वेळ आली नव्हती
नाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.

⇒ कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात
चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे.

⇒ कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा
दुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो; आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.

⇒ कुत्र्याची शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे
मूळचा स्वभाव बदलत नाही.

⇒ कुडी तशी फोडी
देहा प्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे.

⇒ कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ
स्वार्थासाठी केवळ दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे.

⇒ केस उपटल्याने का मढे हलके होते ?
जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही.

⇒ केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले
एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.

⇒ कोळसा उगाळावा तितका काळाच
वाईट गोष्टीबाबत जितकी चर्चा करावी तितकीच ती वाईट ठरते.

⇒ कोल्हा काकडीला राजी
लहान लहान गोष्टींनी खुश होतात.

⇒ कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी
चूक एकाची शिक्षा दुसऱ्याला

⇒ कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणी
महान गोष्टींबरोबर शुल्लक गोष्टींची तुलना करणे.

⇒ खऱ्याला मरण नाही
खरे कधीच लपत नाही.

⇒ खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखते
खर्च करणार्‍याचा खर्च होतो ; तो त्याला मान्य ही असतो; परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो.

⇒ खाऊ जाणे तो पचवू जाणे
एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही समर्थ असतो.

⇒ खान तशी माती
आई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन असणे.

⇒ खायला काळ भुईला भार
निरूपयोगी मनुष्य सर्वांनाच भारभूत होतो.

⇒ खाई त्याला खवखवे
जो वाईट काम करतो त्याला मनात धास्ती वाटते.

⇒ खाऊन माजावे टाकून माजू नये
पैशाचा, संपत्तीचा गैरवापर करू नये.

⇒ खोट्याच्या कपाळी गोटा
खोटेपणा वाईट काम करणाऱ्यांचे नुकसान होते.

⇒ गरज सरो, वैद्य मरो
एखाद्या माणसाची आपल्याला गरज असेपर्यंत त्याच्याशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर ओळखही न दाखवणे.

⇒ गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोड
गळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागते.

⇒ ग ची बाधा झाली
गर्व चढणे

⇒ गरजेल तो पडेल काय
केवळ बडबडणार्या माणसाकडून काही घडत नाही.

⇒ गरजवंताला अक्कल नसते
गरजेमुळे अडणार्‍याला दुसऱ्याचे हवे तसे बोलणे व वागणे निमूटपणे सहन करावे लागते.

⇒ गर्वाचे घर खाली
गर्विष्ठ माणसाची शेवटी फजितीच होते.

⇒ गळ्यातले तुटले ओटीत पडले
नुकसान होता होता टळणे.

⇒ असतील शिते तर जमतील भूते
एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात

⇒ असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ
दुर्जन माणसाची संगत केल्यास प्रसंगी जीवालाही धोका निर्माण होतो

⇒ अडला हरी गाढवाचे पाय धरी
एखाद्या बुद्धीमान माणसाला देखील अडचणीच्या वेळी दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते

⇒ अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामा
जो मनुष्य फार शहाणपणा करायला लागतो त्याचे मुळीच काम होत नाही

⇒ अति तेथे माती
कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा शेवटी नुकसान कारक असतो

⇒ अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे
दुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची त्याशिवाय आणखीनही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.

⇒ अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाज
गरजवंताला अक्कल नसते

⇒ अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे
दागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेरीत बसायचे.

⇒ अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण
मरण्याच्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुःखदायक असतात.

⇒ अंधारात केले, पण उजेडात आले
कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच

⇒ अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे
नाव मोठे लक्षण खोटे

⇒ अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था
अशक्यकोटीतील गोष्टी

⇒ अती झाले अन आसू आले
एखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला की ती दुःखदायी ठरते

⇒ अतिपरिचयात अवज्ञा
जास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो

⇒ अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचे
कृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाच

⇒ अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घास
अन्न न खाणे;पण त्यात मन असणे

⇒ अपापाचा माल गपापा
लोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते.

⇒ अर्थी दान महापुण्य
गरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.

⇒ आईची माया अन् पोर जाईल वाया
फार लाड केले तर मुले बिघडतात

⇒ आधी पोटोबा मग विठोबा
प्रथम पोटाची सोय पाहणे, नंतर देव – धर्म करणे

⇒ आपलेच दात आपलेच ओठ
आपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते.

⇒ आयत्या बिळावर नागोबा
एखाद्याने स्वतःकरिता केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा घेण्याची वृत्ती असणे.

⇒ आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे
अपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे

⇒ आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकाला
ज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो, तो दोष आपल्या अंगी असणे

⇒ आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास
मुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक, अवस्था निर्माण होणे.

⇒ आंधळं दळतं कुत्रं पिठ खातं
एकाने काम करावे दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा.

⇒ आंधळ्या बहिर्यांची गाठ
एकमेकांना मदत करण्यास असमर्थ असणार्‍या दोन माणसांची गाठ पडणे.

⇒ अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?
चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही, उलटी ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मारून मोकळे व्हायचे.

⇒ अडली गाय फटके खाय
एखादा माणूस अडचणीत सापडला, की त्याला हैराण केले जाते.

⇒ आपला हात जगन्नाथ
आपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते.

⇒ असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगा
अनुकूलता असेल तेव्हा चैन करणे आणि नसेल तेव्हा उपवास करण्याची पाळी येणे.

⇒ अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?
कोणत्याही गोष्टीला ठराविक मर्यादा असते.

⇒ अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप
अतिशय उतावळेपणाची कृती.

⇒ अती खाणे मसणात जाणे
अति खाणे नुकसानकारक असते.

⇒ अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखी
मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.

⇒ अवचित पडे, नि दंडवत घडे
स्वतःची चूक झाकण्याचा प्रयत्न करणे.

⇒ अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे
एकमेकांच्या अगदी विरुद्ध बाजू.

⇒ अंथरूण पाहून पाय पसरावे
आपली ऐपत, वकूब पाहून वागावे.

⇒ अंगापेक्षा बोंगा मोठा
मूळ गोष्टींपेक्षा अनुषांगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे.

⇒ नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे
देवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे.

⇒ नाक दाबले, की तोंड उघडते
एखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला, की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते.

⇒ नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला
आधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे.

⇒ नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली
वाईट गोष्ट जवळ बाळगल्या वर ती कधी ना कधी उलटतेच

⇒ नाकापेक्षा मोती जड
मालकापेक्षा नोकराचे प्रतिष्ठा वाढणे

⇒ नाचता येईना अंगण वाकडे
आपल्याला एखादे काम करता येत नसेल तेव्हा आपला कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधित गोष्टीत दोष दाखवणे

⇒ नावडतीचे मीठ आळणी
आपल्या विरोधात असणाऱ्या माणसाने कोणतीही गोष्ट किती चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते

⇒ निंदकाचे घर असावे शेजारी
निंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो त्यामुळे आपले दोष कळतात

⇒ नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेन
अतिशय हटवादीपणाची वर्तन करणे

⇒ पळसाला पाने तीनच
सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे

⇒ पडलेले शेण माती घेऊन उठते
एखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने किती जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच

⇒ पदरी पडले पवित्र झाले
कोणती गोष्ट एकदा स्वीकारली कितीला नाव ठेवणे उपयोगाचे नसते

⇒ पायाची वाहन पायीच बरी
मूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो.

⇒ पाचामुखी परमेश्वर
बहुसंख्य लोक म्हणतील तेच खरे मानावे

⇒ पाप आढ्यावर बोंबलते
पाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही

⇒ पाची बोटे सारखी नसतात
सर्वच माणसे सारख्याच स्वभावाची नसतात

⇒ पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूम
जिथे मोठी शांत असतात तेथे छोट्यांचा बडेजाव असतो

⇒ पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे
अनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही

⇒ पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली
पाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे

⇒ पी हळद नि हो गोरी
कोणत्याही बाबतीत उतावळेपणा करणे

⇒ पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली
फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु नुकसान होणे

⇒ पुढच्याच ठेच मागचा शहाणा
दुसऱ्याच्या अनुभवावरून मनुष्य काही बोध घेतो व सावधपणे वागतो

⇒ पुढे तिखट मागे पोचट
दिसायला फार मोठी पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे

⇒ पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा
पैसा कमी काम जास्त

⇒ पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी
स्वतः जवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे

⇒ पोर होईल ना व सवत साहिना
आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही

⇒ फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्याय
राजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला किंवा चुकीचा असला तरी तो मानावा लागतो

⇒ फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणे
जेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे

⇒ फुल ना फुलाची पाकळी
वास्तविक जितके द्यायला पाहिजे तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे

⇒ फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा
आपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो तो झाकता येईल तितका झाकावा

⇒ बडा घर पोकळ वासा
दिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव

⇒ बळी तो कान पिळी
बलवान मनुष्य इतरांवर सत्ता गाजवितो

⇒ बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीना
निरुपयोगी गोष्ट

⇒ बाप से बेटा सवाई
वडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगार

⇒ बाप तसा बेटा
बापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे

⇒ बावळी मुद्रा देवळी निद्रा
दिसण्यास बावळट पण व्यवहारचतुर माणूस

⇒ जारात तुरी भट भटणीला मारी
काल्पनिक गोष्टीवरुन भांडण करणे

⇒ बारक्या फणसाला म्हैस राखण
ज्याच्या पासून धोका आहे त्याच्याकडे संरक्षणाची जबाबदारी सोपविणे

⇒ बुडत्याला काडीचा आधार
घोर संकट काळी मिळालेली थोडीशी मदत देखील महत्त्वाची ठरते

⇒ बैल गेला आणि झोपा केला
एखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते

⇒ बोलेल तो करेल
काय केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही

⇒ बोडकी आली व केस कर झाली
विधवा आली अन लग्न लावून गेली

⇒ भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरी
एखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो

⇒ भरवशाच्या म्हशीला टोणगा
ज्या व्यक्तीवर अति विश्वास आहे नेमक्या अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे

⇒ भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्री
व्यक्ती काही कारण नसताना भीत असते

⇒ भिंतीला कान असतात
गुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहात नाही

⇒ भीड भिकेची बहीण
उगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे

⇒ भीक नको पण कुत्रा आवर
एखाद्याच्या मनात नसले तर त्याने मदत करू नये परंतु निदान आपल्या कार्यात अडथळा आणू नये अशी स्थिती

⇒ भागीचे घोडे की किवणाने मेले
भागीदारीतील या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात काळजी मात्र कोणीच घेत नाही

⇒ मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये
कोणाच्याही चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये

⇒ मनात मांडे पदरात धोंडे
केवळ मोठ मोठी मनोराज्य करायचे परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती

⇒ मनी वसे ते स्वप्नी दिसे
ज्या गोष्टींचा आपण सतत ध्यास लागलेला असतो ती गोष्ट स्वप्नात दिसणे

⇒ नाही पण जण्याची तरी असावी
एखादी वाईट कृत्य करताना म्हणाला काही वाटले नाही तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार करावा

⇒ मन जाणे पाप आपण
केलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असतेच

⇒ मन राजा मन प्रजा
हुकुम करणारे आपले मनच ते पाळणारे ही आपली मनच असते

⇒ माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं
एकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे

⇒ मामुजी मेला अन् गांव गोळा झाला
क्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे

⇒ मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाही
आई वडिलांचे बोलणे लेकराच्या हिताचेच असते

⇒ मानेवर गळू आणि पायाला जळू
रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे

⇒ मारुतीची शेपूट
लांबत जाणारे काम

⇒ मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू
छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे

⇒ मुंगीला मुताचा पूर
लोकांना लहान संकट ही डोंगराएवढी वाटते

⇒ मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात
लहान वयातच व्यक्तीच्या गुणदोषांचे दर्शन होते

⇒ मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते
मूर्खांचे भांड अन् तिसऱ्याचा लाभ

⇒ म्हशीला मणभर दूध
मेल्यावर गुणगान करणे

⇒ म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाही
निसर्ग नियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच म्हशीचे दुध काढतांना आधी आचळाला दूध लागावे लागते फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते

⇒ यथा राजा तथा प्रजा
सर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे किंवा वरिष्ठांचे अनुकरण करतात

⇒ या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे
बनवाबनवी करणे

⇒ रे माझ्या मागल्या
ताक कण्या चांगल्या एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे

⇒ ये रे कुत्र्या खा माझा पाय
आपण होऊन संकट ओढवून घेणे

⇒ रंग जाणे रंगारी
ज्याची विद्या त्यालाच माहीत

⇒ रात्र थोडी सोंगे फार
कामे भरपूर पण वेळ थोडा असणे

⇒ रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वार
इच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे

⇒ रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत
मुख्य गोष्टीचा अभाव

⇒ राईचा पर्वत करणे
मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे

⇒ राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे
वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची

⇒ रोज मरे त्याला कोण रडे
तीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही

⇒ लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस
मुख्य कार्य पेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक लष्कराच्या भाकर्‍या भाजणे बिन फायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे

⇒ लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही
धाका शिवाय शिस्त नाही

⇒ लग्नाला गेली आणि बारशाला आली
अतिशय उशिराने पोहोचणे

⇒ लंकेत सोन्याच्या विटा
दुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो

⇒ लाज नाही मला कोणी काही म्हणा
निर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही

⇒ लेकी बोले सुने लागे
एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे

⇒ लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण
लोकांना उपदेश करायचा पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही

⇒ वळणाचे पाणी वळणावर जाणे
निसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार

⇒ वरातीमागून घोडे
योग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे

⇒ वारा पाहून पाठ फिरविणे
परिस्थिती पाहून वर्तन करणे

⇒ वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे
सर्व साधने अनुकूल असली की होईल तो फायदा करून घेणे

⇒ वासरात लंगडी गाय शहाणी
मूर्ख माणसा अल्पज्ञान असणारा श्रेष्ठ असतो

⇒ वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच
वाईट व्यक्तीला चांगली म्हंटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच

⇒ विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर
गरजेपुरते गोष्टी घेऊन फिरणे

⇒ विशी विद्या तिशी धन
योग्य वेळेत योग्य कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो

⇒ विचाराची तूट तेथे भाषणाला उत
मूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते

⇒ विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करी
विश्वासघात करणे

⇒ तितका संताप
कामाचा पसारा जितका अधिक तितकी जबाबदारी अधिक असणे

⇒ शहाण्याला शब्दाचा मार
शहाण्या माणसाला त्याच्या चुकी बाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते

⇒ शितावरून भाताची परीक्षा
वस्तूच्या लहान भागावरून त्या संपूर्ण वस्तूची परीक्षा होती

⇒ शेरास सव्वाशेर
चोरावर मोर एकाला दुसरा वरचढ भेटणे

⇒ शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय ?
शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही

⇒ शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी
एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे

⇒ शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी
चांगल्या च्या पोटी चांगल्याच गोष्टी येतात

⇒ घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडे
अडचणीत आणखी भर पडण्याची घटना घडणे

⇒ घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात
एखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात.

⇒ घरोघरी मातीच्या चुली
एखाद्या बाबतीत सामान्यता सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे.

⇒ घर ना दार देवळी बिर्हाड
शिरावर कोणती जबाबदारी नसलेली व्यक्ती.

⇒ घडाई परिस मडाई जास्त
मुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टींचा खर्च जास्त असणे.

⇒ घेता दिवाळी देता शिमगा
घ्यायला आनंद वाटतो तर द्यायच्या वेळी मात्र बोंबाबोंब.

⇒ घोडे कमावते आणि गाढव खाते
एकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा.

⇒ चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळ
मुख्य गोष्टीपेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे.

⇒ चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे
प्रत्येकाला अनुकूल परिस्थिती येतेच.

⇒ चार जणांची आई बाजेवर जीव जाई
जबाबदारी अनेकांची असेल तर काळजी कोणीच घेत नाही.

⇒ चिंता परा येई घरा
दुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि ते आपल्यावरच उलटते.

⇒ चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतला
स्वतःच्याच हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे.

⇒ चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाई
घरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र घाबरायचे.

⇒ चोर सोडून संन्याशालाच फाशी
खर्या अपराधी माणसाला सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे.

⇒ चोराच्या उलट्या बोंबा
स्वतः गुन्हा करून दुसऱ्याला दोष देणे.

⇒ चोरावर मोर
एखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसऱ्याला वरचढ ठरणे.

⇒ चोरांच्या हातची लंगोटी
ज्याच्याकडून काही मिळण्याची आशा नसते त्याच्याकडून थोडेतरी मिळणे.

⇒ चोराची पावली चोराला ठाऊक
वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.

⇒ चोराच्या मनात चांदणे
वाईट कृत्य करणाऱ्याला आपले कृत्य उघडकीला येईल की काय अशी सतत भीती असते.

⇒ चालत्या गाडीला खीळ
व्यवस्थित चालणाऱ्या कार्यात अडचण निर्माण होणे.

⇒ जशी देणावळ तशी धुणावळ
मिळणाऱ्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे.

⇒ जळतं घर भाड्याने कोण घेणार ?
नुकसान करणाऱ्या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार ? बुडत्या बँकेचा पुढल्या तारखेचा चेक कोण घेणार ?

⇒ जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाही
बाह्य देखाव्याने माणूस ज्ञान होत नाही.

⇒ जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे
दुसऱ्याच्या स्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान होते.

⇒ जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवले
जितेपणी दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर कोड कौतुक करायचे.

⇒ जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशी
अतिशय दुराग्रहाचे किंवा हटवादीपणाची वागणे.

⇒ जे न देखे रवि ते देखे कवी
जे सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कवी कल्पनेने पाहू शकतो.

⇒ जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास ?
जिथे गोड बोलून काम होते तिथे जालीम उपायांची गरज नसते.

⇒ ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळी
एकच स्वभाव असलेल्या माणसाने एकमेकांची वर्मी काढण्यात अर्थ नसतो, कारण एकाच ठिकाणची असल्याने ते एकमेकांना पुरेपूर ओळखतात.

⇒ ज्याच्या हाती ससा, तो पारधी
ज्याच्या हाती वस्तू असते त्याला त्याविषयीचे कर्तृत्व बहाल केले जाते, म्हणजेच एकाचे कर्तृत्व; पण ते दुसऱ्याच्या नावे गाजणे.

⇒ ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे
एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो त्या गोष्टीस विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवण्याचा प्रयत्न करतो.

⇒ ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळी
जो आपल्यावर उपकार करतो त्या उपकारकर्त्याचे स्मरण करून गुणगान गावे.

⇒ झाकली मूठ सव्वा लाखाची
व्यंग नेहमी झाकून ठेवावे.

⇒ टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाही
कष्ट सोसल्याशिवाय मोठेपण येत नाही.

⇒ डोळ्यात केर आणि कानात फुंकर
रोग एका जागी व उपचार दुसऱ्या जागी.

⇒ ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागला
वाईट गुण मात्र लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही बिघडतो.

⇒ ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसा
वाईट संगतीचे वाईटच परिणाम असतात.

⇒ तळे राखील तो पाणी चाखील
ज्याच्याकडे एखादे काम सोपवले तो त्याच्यापासून काहीतरी फायदा करून घेणारच.

⇒ तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसे
अगदी उलट गुणधर्म दिसणे.

⇒ तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारत
जी गोष्ट मूर्खाला शिक्षेने ही समजत नाही ती शहाण्याला मात्र फक्त इशाऱ्याने समजते.

⇒ ताकापुरते रामायण
एखाद्याकडून आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत करणे.

⇒ तीन दगडात त्रिभुवन आठवते
संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते.

⇒ तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही
चणे आहेत तर दात नाहीत, दात आहेत तर चणे नाहीत.

⇒ तुकारामबुवांची मेख
न सुटणारी गोष्ट

⇒ तू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचे
आपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात.

⇒ तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले
मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.

⇒ तेरड्याचा रंग तीन दिवस
कोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते.

⇒ तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार
एखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे.

⇒ तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागे
खायला पुढे कामाला मागे.

⇒ थेंबे थेंबे तळे साचे
दिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो.

⇒ थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मान
मोठ्या माणसांचा आश्रय हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो.

⇒ दगडापेक्षा वीट मऊ
मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसानकारक ठरतो.

⇒ दस की लकडी एक्का बोजा
प्रत्येकाने थोडा हातभार लावल्यास सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम पूर्ण होते.

⇒ दहा गेले, पाच उरले
आयुष्य कमी उरणे.

⇒ दात कोरून पोट भरत नाही
मोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही.

⇒ दाम करी काम, बिवी करी सलाम
पैसे खर्च केले की कोणतेही काम होते.

⇒ दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हं
पैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात.

⇒ दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीत
एक गोष्ट अनुकूल असली तरी तिच्या जोडीला आवश्यक ती गोष्ट अनुकूलन नसणे.

⇒ दिल चंगा तो कथौटी में गंगा
आपले अंतःकरण पवित्र असल्यास पवित्र गंगा आपल्याजवळ असते.

⇒ दिव्याखाली अंधार
मोठ्या माणसातदेखील दोष असतो.

⇒ दिल्ली तो बहुत दूर है
झालेल्या कामाचा मानाने खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे.

⇒ दिवस बुडाला मजूर उडाला
रोजाने व मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार ? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार.

⇒ दुरून डोंगर साजरे
कोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते; परंतु जवळ गेल्यावर तिचे खरे स्वरूप कळते.

⇒ दुभत्या गाईच्या लाथा गोड
ज्याच्या पासून काही लाभ होतो, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो.

⇒ दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते; पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाही
दुसऱ्याचा लहानसा दोष आपल्याला दिसतो; पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषांकडे लक्ष जात नाही.

⇒ दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागते
एखाद्या बाबतीत अद्दल घडली, की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे.

⇒ देश तसा वेश
परिस्थितीप्रमाणे बदलणारे वर्तन.

⇒ देव तारी त्याला कोण मारी ?
देवाची कृपा असल्यास आपले कोणीही वाईट करू शकत नाही.

⇒ देखल्या देवा दंडवत
सहज दिसले म्हणून चौकशी करणे.

⇒ देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे
पैसे कमी आणि काम जास्त.

⇒ देवा दंडवत
एखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे.

⇒ दैव देते आणि कर्म नेते
नशिबामुळे उत्कर्ष होतो; पण स्वतःच्या कृत्यामुळे नुकसान होते.

⇒ दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी
नशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधी सुद्धा दूर जाते.

⇒ दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला
नशिबाने मिळणे परंतु घेता न येणे

⇒ दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई
नशिबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात.

⇒ दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी
दोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्या चे काम होत नाही.

⇒ दृष्टीआड सृष्टी
आपल्या मागे जे चालते त्याकडे दुर्लक्ष करावे.

⇒ धर्म करता कर्म उभे राहते
एखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते.

⇒ धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशी
कोणत्याच कामाचे नसणे.

⇒ धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा
छोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठी कडे दुर्लक्ष करणे.

⇒ धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या
गुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरिबांना यातायात करावी लागते.

⇒ नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने
दोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एक सारख्या अनेक अडचणी येतात

⇒ नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये
नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच.

⇒ न कर्त्याचा वार शनिवार
एखादे काम मनातून करायचे नसते तो कोणत्या तरी सबबीवर ते टाळतो.

⇒ नऊ दिवस
कोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ टिकून कालांतराने तिचे महत्त्व नाहीसे होणे.

⇒ नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे
केलेला उपदेश निष्फळ ठरणे. पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार. उपदेशाचा शून्य परिणाम होणे.

⇒ नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे
एकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे

⇒ नाकापेक्षा मोती जड
मालकापेक्षा नोकर शिरजोर असणे

⇒ नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा
नाव मोठे लक्षण खोटे.

⇒ हातघाई वर येणे
“उतावीळ होणे.”

⇒ हातात कंकण बांधणे
“प्रतिज्ञा करणे.”

⇒ हातपाय हलविणे
“काहीतरी प्रयत्न करणे.”

⇒ हातापाया पडणे
“विनवणी करणे”

⇒ हव्यास धरणे
“उत्कट इच्छा धरणे”

⇒ हुतात्मा होणे
“उच्च ध्येयायासाठी बलिदान करणे.”

⇒ हायसे वाटणे
“समाधान वाटणे.”

⇒ अंग टाकणे
“अगदी कृश होणे.”

⇒ अंग धरणे
“बाळसे धरणे.”

⇒ उरात धडकी भरणे
“अतिशय भीती वाटणे.”

⇒ उरी फुटणे
“मनाला सहन न होण्यासारखा धक्का बसणे.”

⇒ हात ओला करणे
“जेवायला घालणे”

⇒ हात पसरणे
“याचना करणे”

⇒ हात गगनाला पोहोचणे
“गर्व होणे.”

⇒ हात टाकणे
“मारणे”

⇒ हात मारणे
“ताव मारणे, फायदा करून घेणे.”

⇒ हात चालणे
“पैसा मिळणे”

⇒ हात देणे
” मदत करणे.”

⇒ हरभऱ्याच्या झाडावर चढविणे
“खोटी स्तुती करणे.”

⇒ हात आखडता घेणे
“देण्याचे प्रमाण कमी करणे.”

⇒ हातपाय गाळणे
“नाउमेद होणे.”

⇒ हाडे खिळखिळी करणे
“अतिशय त्रास देणे.”

⇒ सोक्षमोक्ष लावणे
“शेवट करणे.”

⇒ संगनमत करणे
“एकमेकांशी बेत ठरविणे”

⇒ हातावर तुरी देणे
“फसवून पळून जाणे”

⇒ हातावर शीर घेणे
“जीवावर उदार होणे”

⇒योगक्षेम चालविणे
“चरितार्थ चालविणे”

⇒ रक्ताचे पाणी करणे
“अतिशय श्रम करणे.”

⇒ रामराम ठोकणे
“कायमचा निरोप घेणे”

⇒ रामायण लावणे
“लांबड लावणे”

⇒ राम नसणे
“अर्थ नसणे”

⇒ रेवडी उडविणे
“फजिती करणे”

⇒ रंग दिसणे
“संभव असणे”

⇒ लाचार होणे
“निरुपाय होऊन शरण जाणे.”

⇒ लांडगेतोड करणे
“शत्रूवर तुटून पडणे.”

⇒ वाचनाला जागणे
“दिलेला शब्द पाळणे.”

⇒ वाण पडणे
“कमी पडणे.”

⇒ वाघाचे कातडे पांघरणे
“मुद्दाम ढोंग करणे.”

⇒ वेसन घालणे
“मर्यादा घालणे”

⇒ वेड लागणे
“नाद लागणे”

⇒ वेड घेऊन पेडगावास जाणे
“मुद्दाम ढोंग करणे.”

⇒ वनवास भोगणे
“हालअपेष्टा भोगणे”

⇒ वाटेला जाणे
“खोडी काढणे.”

⇒ विकोपास जाणे
“अतिरेक होणे, मर्यादेबाहेत जाणे.”

⇒ विधिनिषेध न बाळगणे
“कसलाच धरबंद नसणे.”

⇒ विरंगुळा मिळणे
“मन रमणे, समाधान वाटणे.”

⇒ शब्द खाली पडू न देणे
“मनाप्रमाणे वागणे.”

⇒ शंभर वर्षे भरणे
“नाशाची वेळ येणे.”

⇒ शिकस्त करणे
“खूप प्रयत्न करणे.”

⇒ शोभा होणे
“फजिती करणे.”

⇒ सही फिरणे
“प्रतिकूल वेळ येणे.”

⇒ सळो कि पळो करून सोडणे
“अतिशय त्रास देणे.”

⇒ सतीचे वाण घेणे
“अतिशय अवघड गोष्ट करण्याची जबाबदारी स्वीकारणे.”

⇒ साखर पेरणे
“गोड गोड बोलून आपलेसे करण्याचा प्रयत्न करणे.”

⇒ तोंडात साखर घालणे
“आनंदाने तोंड गोड करणे.”

⇒ सोन्याचा धूर निघणे
“खूप संपत्ती असणे.”

⇒ स्वर्ग दोन बोटे उरणे
“गर्व होणे.”

⇒ रसातळाला जाणे
“नाश होणे.”

⇒ राम नसणे
“अर्थ नसणे.”

⇒ माणसे जोडणे
“माणसे आपलीशी करणे.”

⇒ मानगुटीस बसणे
“अगदी पिच्छा पुरविणे.”

⇒ मागमूस नसणे
“ठावठिकाणा नसणे.”

⇒ मिंधे बनणे
“लाचार बनणे.”

⇒ मुभा असणे
“परवानगी असणे, मोकळीक असणे.”

⇒ मुसंडी मारणे
“एकदम धडक मारणे.”

⇒ मृत्युच्या दाढेत लोटणे
“मरण जवळ करणे.”

⇒ राम म्हणणे
“मरणे.”

⇒ मिशीला पीळ देणे
“बढाई मारणे.”

⇒ मुठीत ठेवणे
“ताब्यात ठेवणे.”

⇒ मूठमाती देणे
“शेवट करणे.”

⇒ मांजराच्या गळ्यात घंटा बांधणे
“अशक्य गोष्ट करू पाहणे.”

⇒ मिशांना तूप लावणे
“उगीच ऐट करणे.”

⇒ बाजार आटोपणे
“सर्वकाही संपणे.”

⇒ बाजारच्या भाकरी भाजणे
“दुसऱ्याच्या उठाठेवी करणे.”

⇒ बाहुलीप्रमाणे नाचविणे
“आपल्या तंत्राप्रमाणे वागविणे.”

⇒ भिडेला बळी पडणे
“आग्रहापुढे मान तुकाविणे.”

⇒ भिक घालणे
“जुमानणे.”

⇒ भिकेचे डोहाळे लागणे
“दारिद्रीपणाने वागणे.”

⇒ मन जाणे
“इच्छा होणे.”

⇒ मनात भरणे
“पसंत पडणे.”

⇒ मन खाणे
“मनाला टोचणी लागणे.”

⇒ मनातल्या मनात जळणे
“जळफळणे.”

⇒ मान ताठ ठेवणे
“अभिमानाने जगणे, बोलणे.”

⇒ मनात मांडे खाणे
“मनोराज्य करणे.”

⇒ मन घालणे
“लक्ष देणे.”

⇒ माती करणे
“नाश करणे.”

⇒ माशा मारीत बसणे
“कसातरी वेळ घालविणे.”

⇒ पाणी मुरणे
“भानगड असणे.”

⇒ पाणी दाखविणे
“कर्तबगारीची जाणीव करून देणे.”

⇒ कोणाचा पायपोस कोणाच्या पायात नसणे
“अंदाधुंदी असणे.”

⇒ तोंडाला पाणी सुटणे
“आशा उत्पन्न करणे.”

⇒ बोलाफुलाची गाठ पडणे
“सहजासहजी एकवेळ येणे.”

⇒ बोटे मोडणे
“चडफडणे.”

⇒ बारा वाजणे
“नाश करणे.”

⇒ बलिदान करणे
“प्राण अर्पण करणे.”

⇒ बिमोड करणे
“नायनाट करणे.”

⇒ बेभान होणे
“आवेश अनावर होणे.”

⇒ पोटात शूळ उठणे
“मत्सर वाटणे.”

⇒ पोट बांधणे
“उपाशी राहणे.”

⇒ पाठीमागे भुंगा लावणे
“एकसारखा त्रास देणे.”

⇒ पायरीला पाय लावणे
“दर्जा सोडून वागणे.”

⇒ पराचा कावळा करणे
“एखादी गोष्ट फुगवून सांगणे.”

⇒ दुवा देणे
“भले म्हणणे.”

⇒ दु:ख वेशीला टांगणे
“संकटे लोकांपुढे मांडणे.”

⇒ दगाबाजी करणे
“विश्वासघात करणे.”

⇒ दुधात साखर पडणे
“आनंदात आणखी आनंदाची भर पडणे.”

⇒ दात घशात उतरविणे
“पराभव करणे.”

⇒ दगडाखाली हात सापडणे
“अडचणीत येणे.”

⇒ दगडाला शेंदूर फासणे
“उगीचच एकाद्याला महत्व देणे.”

⇒ दु:खावर डागण्या देणे
“दु:खी माणसाला टोचून बोलणे.”

⇒ धूळ चारणे
“मान-भंग करणे.”

⇒ धुळीस मिळणे
“नाश होणे.”

⇒ धावे दणाणने
“फार भीती वाटणे.”

⇒ धाब्यावर बसविणे
“बाजूस सारणे.”

⇒ धूळ खात पडणे
“वाया जाणे.”

⇒ नाक उंच करून बोलणे
“अभिमानाने बोलणे.”

⇒ ताव मारणे
“भरपूर खाणे.”

⇒ तोंड सोडणे
“वाटेल तसे बोलणे, उपशब्द बोलणे.”

⇒ तोंड वासून पाहणे
“आश्चर्याने पाहणे.”

⇒ तोंडाला कुलूप लावणे
“गप्प बसणे.”

⇒ तोंडचे पाणी पळणे
“खूप भीती वाटणे.”

⇒ तोंडात मारून घेणे
“पश्चाताप होणे.”

⇒ तोंड काळे करणे
“निघून जाणे.”

⇒ तोंडत शेण घालणे
“समाजात छी: थू होणे.”

⇒ तोफेच्या तोंडी देणे
“संकटात लोटणे.”

⇒ तोंडघशी पाडणे
“विश्वासघात करणे.”

⇒ तुपाच्या आशेने उष्ट खाणे
“फायद्यासाठी अपमान सहन करणे.”

⇒ तंबी देणे
“धाक घालणे.”

⇒ थंड फराळ करणे
“उपाशी राहणे.”

⇒ थैमान घालणे
“धिंगाणा घालणे.”

⇒ दात पाडणे
“फजिती करणे.”

⇒ टाळूवरून हात फिरवणे
“पूर्ण वाटोळे करणे.”

⇒ टाळूवरचे लोणी खाणे
“खरा फायदा उपटणे.”

⇒ टक्केटोणपे खाणे
“चांगल्या वाईट अनुभवांनी शहाणे होणे.”

⇒ टेंभा मिरविणे
“बडेजाव दाखविणे.”

⇒ टिवल्याबावल्या करणे
“कसातरी वेळ घालविणे.”

⇒ ठाण मांडणे
“निर्धार करणे.”

⇒ डोके खाजाविणे
“युक्ती शोधणे.”

⇒ डोके देणे
“धीराने तोंड देणे.”

⇒ डोके भडकणे
“संतापणे.”

⇒ डोक्यावर बसणे
“फाजील मान देणे.”

⇒ डोक्यात भरविणे
“भरीस घालणे.”

⇒ डोळ्यावर धूर येणे
“सत्तेचा अगर संपत्तीचा गर्व होणे.”

⇒ डोळे उघडणे
“पश्चाताप होणे.”

⇒कोंबडे झुंजवणे
“भांडण लावून मजा पाहणे.”

⇒काळजाचे पाणी होणे
“अतिशय घाबरणे.”

⇒कोंड्याचा मांडा करणे
“आहे त्यातून चांगले निर्माण करणे.”

⇒खस्ता खाणे
“कष्ट करावे लागणे.”

⇒खडे फोडणे
“व्यर्थ दोष देणे.”

⇒खापर फोडणे
“दोष देणे.”

⇒खनपटीस बसणे
“एखाद्या गोष्टीच्या मागे सारखे लागणे.”

⇒खाल्ल्या घराचे वासे मोजणे
“एखाद्याने केलेले उपकार न स्मरणे.”

⇒खिसा गरम करणे
“पैसा मिळवणे.”

⇒गय करणे
“अपराध्यास सोडून देणे, क्षमा करणे.”

⇒गळ घालणे
“आग्रह धरणे.”

⇒गयावया करणे
“काकळूतीस येणे.”

⇒गहजब करणे
“फार बोभाटा करणे.”

⇒गळ्यातला ताईत होणे
“अत्यंत प्रिय होणे.”

⇒ग्रहण सुटणे
“काळजी नाहीसी होणे.”

⇒गाढवाचा नांगर फिरवणे
“पूर्ण वाटोळे करणे.”

⇒गंगेत घोडे न्हाणे
“काम तडीस जाणे.”

⇒गाई पाण्यावर येणे
“रडायला येणे.”

⇒घर बसणे
“एखाद्या कुटुंबाचा पूर्ण नाश होणे.”

⇒घरावर तुळशीपत्र ठेवणे
“घराची आशा सोडणे.”

⇒गुजराण करणे
“कसेतरी पोट भरणे.”

⇒घर धुवून नेणे
“घरातील बहुतेक वस्तू नेणे.”

⇒घोडे मारणे
“आगळीक करणे.”

⇒घोडा मैदान जवळ येणे
“कसोटीची वेळ जवळ येणे.”

⇒चटका बसणे
“दु:ख होणे.”

⇒चकार शब्द न काढणे
“काहीही न बोलणे.”

⇒चटणी होणे
“नाश होणे.”

⇒चीज करणे
“सार्थक करणे.”

⇒चौदावे रत्न दाखविणे
“खूप मार देणे.”

⇒छक्केपंजे करणे
“हातचलाखीने फसवणे.”

⇒छाती फाटणे
“भयंकर घाबरणे.”

⇒जीवनयात्रा संपणे
“मृत्यू पावणे.”

⇒जीव मेटाकुटीस येणे
“फार त्रास होणे.

⇒जीव टांगणे
“काळजीत पडणे.”

⇒जिवाचे रान करणे
“खूप कष्ट करणे.”

⇒जीभ चावणे
“चापापणे.”

⇒जिवाची मुंबई करणे
“चैन करणे.”

⇒जीव भांड्यात पडणे
“काळजीतून मुक्त होणे.”

⇒जिभेला हाड नसणे
“वाटेल तसे बोलणे.”

⇒जीव लावले
“लळा लावणे.”

⇒जेरीस आणणे
“शरण यायला भाग पाडणे.”

⇒झाडा देणे
“परिणाम भोगणे.”

⇒झुंबड उठणे
“गर्दी होणे.”

⇒ पायाशी लोटांगण घालणे
“शरण येणे.”

⇒ पादाक्रांत करणे
“जिंकणे.”

⇒ पोटाशी धरणे
“ममतेने वागविणे.”

⇒ मन मोठे करणे
“उदारपणा दाखविणे.”

⇒ मन विरघळणे
“दया उत्पन्न होणे.”

⇒ मन मोडणे
“मनाविरुद्ध वागणे “

⇒ मान टाकणे
“निर्बल होणे.”

⇒ मान तुकवणे
“ऐकणे.”

⇒ प्राण कंठाशी येणे
“जीव कासावीस होणे.”

⇒ प्राण पणाला लावणे
“जीवावर उदार होणे, मृत्यूची परवा न करणे.”

⇒ हाडाला खिलणे
“पक्का होणे.”

⇒ तोंड दाखवणे

” भेटणे, समोर येणे.”

⇒ तोंड लागणे
“सुरवात होणे.”

⇒ तोंडपाटीलकी करणे
“काहीही कृती न करता नुसती बडबड करणे.”

⇒ दातओठ खाणे
“अतिशय संतापणे”

⇒ दातखिळी बसणे
“गप्प बसणे, निरुत्तर होणे.”

⇒ दात विचाकणे
” याचना करणे.”

⇒ नजरेत भरणे
“आवडणे”

⇒ देह कारणी लावणे
“चांगल्या कामासाठी देह झिजवणे.”

⇒ देहभान हरपणे
“स्वतः ला विसरून जाणे “

⇒ नाक खाली ठेवणे
“गर्व नाहीसा होणे.”

⇒ नाक ठेचणे
“खोड मोडणे.”

⇒ पाठीस लागणे
“एकसारखा पिच्छा पुरवणे.”

⇒ पाय काढणे
“निसटणे”

⇒ पायांनी चालत येणे
“विनाकष्ट प्राप्त होणे”

⇒ काळजाने ठाव सोडणे
” धीर खचणे.”

⇒ गळ्याला तात लावणे
“फार मोठ्या संकटात लोटणे.”

⇒ गळा मोकळा करणे
“संकटातून मोकळे करणे.”

⇒ गळी उतरणे
“मनावर बिंबणे “

⇒ छातीचा कोट करणे
“धैर्याने तोंड देणे. “

⇒ जीभ चाटणे
“आशाळभूतपणे पाहणे.”

⇒ जिभेवर असणे
“पूर्णपणे माहित असणे.”

⇒ जीव लावणे
“माया लावणे.”

⇒ जीवावर बेताने
“जीव धोक्यात येणे.”

⇒ जीवाची तमा न करणे
“प्राणाची परवा न करणे.”

मराठी व्याकरणातील इतर घटकांची माहिती पाहण्यासाठी येथे स्पर्श करा…  CLICK HERE