SSLC EXAM. 1 2023-24
माझी आवडती महान स्त्री – राजमाता जिजाऊ
“राज्याचे वैभव हे पुरुषांच्या शौर्याने जितके सजते, तितकेच ते महिलांच्या कर्तृत्वानेही उजळते.” या विचाराला प्रत्यक्षात साकार करणाऱ्या स्त्रियांपैकी एक म्हणजे राजमाता जिजाऊ. स्वराज्याच्या स्वप्नाला आकार देणाऱ्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या यशस्वी घडणीचे श्रेय जिजाऊंच्या उत्तुंग व्यक्तिमत्त्वाला जाते. जिजाऊंनी फक्त आई म्हणूनच नव्हे, तर मार्गदर्शक, प्रेरणादायिनी आणि नेतृत्वक्षम महिला म्हणून इतिहासात आपले स्थान अढळ केले आहे.
जिजाबाई भोसले, म्हणजेच जिजाऊंचा जन्म १२ जानेवारी १५९८ रोजी सिंदखेडराजा येथे झाला. त्यांचे वडील लक्ष्मणराव जाधव हे मातबर सरदार होते. लहानपणापासूनच जिजाऊंमध्ये शिस्त, स्वाभिमान, आणि स्वराज्य स्थापनेची जाणीव रुजवली गेली होती. त्यांच्या बालमनावर रामायण, महाभारत आणि इतर धर्मग्रंथांनी गहिरा संस्कार केला होता. त्यांनी आपल्या मुलांवरही हाच विचार रुजवला.
“स्वराज्य हीच आपली संकल्पना, आणि स्वाभिमान हा आपला धर्म,” असे म्हणत जिजाऊंनी छत्रपती शिवाजी महाराजांना स्वराज्य स्थापनेच्या मार्गावर पुढे नेले. जिजाऊंनी त्यांना सैनिकी शिक्षण, राज्यकारभार, आणि कूटनीतीची शिकवण दिली. त्यांच्यामुळेच शिवाजी महाराज बालवयातच दूरदर्शी आणि ध्येयवादी नेतृत्व बनले.
जिजाऊंच्या कार्याचे महत्त्व त्यांच्या आयुष्यात घडलेल्या प्रसंगांमधून दिसते. अफझलखानाचा सामना, तोरणा किल्ल्याचे स्वराज्याच्या स्वप्नातील स्थान, आणि स्वराज्याची नीती यामागे जिजाऊंचे विचार आणि त्यांची शिकवण होती. शिवाजी महाराजांनी स्वतः जिजाऊंना “माझ्या स्वराज्याचे प्रेरणास्थान” असे म्हटले आहे.
जिजाऊंच्या आयुष्यातील संघर्षही कमी नव्हते. पती शहाजी राजे भोसले यांचा सहवास कमी मिळाला तरी त्यांनी कधीच धैर्य सोडले नाही. आपल्या मुलांवर आणि स्वराज्यावर अविचल श्रद्धा ठेवत त्यांनी शत्रूंना रोखून धरण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न केले.
त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांनी स्त्रियांच्या सक्षमीकरणावर भर दिला. त्यांच्या काळात त्यांनी स्त्रियांच्या शिक्षणाला, आत्मनिर्भरतेला आणि समाजातील स्थानाला महत्त्व दिले. जिजाऊंनी समाजाला हा संदेश दिला की, “महिलाच राष्ट्राची खरी ताकद आहेत.”
राजमाता जिजाऊ या केवळ छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आई नव्हत्या, तर त्या स्वराज्याच्या आद्यशिल्पकार होत्या. त्यांनी आपला जीवनक्रम स्वराज्याच्या उभारणीसाठी अर्पण केला. त्यांच्या कार्यातून महिलांनीही कर्तृत्व सिद्ध केले पाहिजे, असा संदेश मिळतो.
त्यांचे कार्य हे “सिंहांच्या पाठीवर आईचे संस्कार असतील, तर ते जग जिंकू शकतात” हे वचन सिद्ध करणारे आहे. जिजाऊंच्या प्रेरणेनेच आजही महिलांसाठी नेतृत्वाचे, धैर्याचे आणि कर्तृत्वाचे प्रतीक निर्माण होते.
समारोप:
जिजाऊंच्या प्रेरणादायी जीवनातून प्रत्येकाने शिकावे आणि त्यांच्या कार्याचा आदर्श ठेवावा. “स्त्रिया जगाच्या उभारणीत महत्त्वाची भूमिका बजावतात,” हा विचार जिजाऊंमुळे अधिक स्पष्ट होतो. राजमाता जिजाऊ यांचे जीवन म्हणजे संघर्ष, धैर्य, आणि यशाची महत्त्वपूर्ण शिकवण आहे.
