.png "8th SS Textbook Solution 14 CITIZEN AND CITIZENSHIP (आठवी समाज विज्ञान प्रश्नोत्तरे 14.नागरिक आणि नागरिकत्व ) 1")
इयत्ता – आठवी
विषय – समाज विज्ञान
माध्यम – मराठी
अभ्यासक्रम – २०२4 सुधारित
विषय – स्वाध्याय
नागरिक शास्त्र
प्रकरण – १४
नागरिक आणि नागरिकत्व
I. योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.
1. ब्रिटिश राजवटीत भारतात राहणाऱ्या लोकांना प्रजा म्हणून संबोधतात.
2. आपल्या देशात तात्पुरत्या राहणाऱ्या परदेशी व्यक्तीला विदेशी म्हणतात.
3. नागरिकत्व कायदा 1955 साली अमलात आला.
4. तुम्ही ज्या पद्धतीने नागरिकत्व मिळविले ती पद्धत जन्मानुसार नागरिकत्व.
II. खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिए.
5. नागरिकत्व म्हणजे काय ?
उत्तर – नागरिकाना राज्याचे पूर्ण सदस्यत्व प्राप्त होणे.तसेच राज्यानी दिलेले नागरी आणि राजकीय हक्क प्राप्त होणे.यालाच नागरिकत्व असे म्हणतात.
6. नागरिकत्वाचे फायदे कोणते ?
उत्तर – नागरिकत्व मिळालेल्या व्यक्तीला पुढील फायदे होतात...
1.राष्ट्राकडून त्याला सुरक्षा आणि संरक्षण मिळते.
2.शिक्षण, आरोग्य, विमा, आश्रय, उद्योग तसेच इतर सुविधा मिळतात.
3.नागरी आणि राजकीय हक्क उपभोगता येतात.
4.राज्याने दिलेले मुलभूत हक्क उपभोगता येतात.
5.मतदानासारख्या प्रक्रियेत सहभागी होता येते.
6.राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, उच्च आणि सर्वोच्च न्यायालयात न्यायाधीश, तसेच इतर उच्च पदावर निवडून येऊ शकतो.
7. भारतातील नागरिकत्व कायदे आणि नियम तयार करण्याचा अधिकार कोणत्या संस्थेला देण्यात आला आहे?
उत्तर – भारतातील नागरिकत्व कायदे आणि नियम तयार करण्याचा अधिकार संसदेला देण्यात आला आहे.
8. नागरिकत्व मिळविण्याच्या पद्धती कोणत्या ?
उत्तर – नागरिकत्व मिळविण्याच्या पद्धती खालील प्रमाणे–
1.जन्मानुसार नागरिकत्व
2.वंशानुसार नागरिकत्व
3.नोंदणीद्वारे नागरिकत्व
4.नैसर्गिक कारणाद्वारे नागरिकत्व
5.नवीन प्रदेशाचा समावेश करून नागरिकत्व.
9. विदेशी नागरिकत्व मिळविण्याच्या पद्धती कोणत्या ?
उत्तर – विदेशी नागरिकत्व मिळविण्याच्या पद्धती खालीलप्रमाणे -:
1.निवासस्थान
2.विवाह
3.विदेशात सरकारी नोकरी
4.मालमत्ता संपादनाद्वारे नागरिकत्व
5.विनंतीद्वारे नागरिकत्व
10. नागरिकत्व गमविण्याच्या पद्धती कोणत्या?
उत्तर – भारतीय नागरिकत्व जगण्याच्या अनेक पद्धती आहेत त्या खालील प्रमाणे –
1.परित्याग
2.संपुष्टात आणणे
3.वंचित करून
11. अशा परिस्थितीचा उल्लेख करा ज्या अंतर्गत नागरिकत्व संपुष्टात येते.
उत्तर – जर एखाद्या भारतीय नागरिकाने परदेशात जाऊन येथील नागरिकत्व स्वीकारले तर अशा परिस्थितीत त्याचे भारतातील नागरिकत्व संपुष्टात आले असे मानले जाते.
12. नागरिकत्वाचे प्रकार नमूद करा आणि त्यांच्यातील फरक लिहा.
उत्तर –नागरिकत्वाचे प्रकार दोन आहेत एकेरी नागरिकत्व व दुहेरी नागरिकत्व
एकेरी नागरिकत्व | दुहेरी नागरिकत्व |
फक्त आपल्या देशाचे नागरिक असल्यास त्याला एकेरी | आपल्या देशाचे नागरिकत्व व राज्याचे नागरिकत्व असल्यास |
13. नागरिकांची कर्तव्ये कोणती ?
उत्तर –
1.घटनेचा आदर राखून कायद्याचे पालन करणे.
2.राज्याच्या घडामोडीत सहभाग घेणे.
3.राष्ट्रविघातक कार्यात भाग घेऊ नये.
4.आपला शब्द व कृतीतून राष्ट्राचे संरक्षण करणे.
5.राष्ट्रहिताकडे लक्ष देणे.
6.सेवावृत्ती व त्यागवृत्ती
7.कर भरणे.